بیان شد که قتل بر سه قسم می باشد: قتل عمد، قتل شبه عمد و قتل خطای محض و در ما نحن فیه میزان و مقدار دیه هر یک از این اقسام و احکام مربوط به آنها مورد بحث و بررسی قرار می گیرد. دیه قتل عمد و احکام مربوط به آن بیان شد. در ادامه دیه قتل شبه عمد و احکام مربوط به آن پیگیری می گردد.

در مورد دیه قتل شبه عمد مانند دیه قتل عمد، در مجموع سه مطلب مورد بحث و بررسی قرار می گیرد: میزان و مقدار دیه قتل شبه عمد؛ مدّت زمان پرداخت آن و فروعات موجود در این مسأله.

در مورد مطلب اول مصنّف می فرمایند: دیه قتل شبه عمد نیز یکی از عناوین شش گانه ای است که در دیه قتل عمد بیان شد و تنها در مورد سن شتران و اوصاف آنها اختلاف وجود دارد.

این بیان مصنّف در واقع مشتمل بر دو بحث می باشد: یکی اینکه سنّ شتران و اوصاف آنها در ما نحن فیه یعنی دیه قتل شبه عمد چه می باشد و دیگر اینکه به چه دلیل عناوین پنج گانه دیگر یعنی دویست حلّه، دویست گاو، هزار گوسفند، هزار دینار و ده هزار درهم در ما نحن فیه نیز به عنوان دیه جاری می گردد. در مورد بحث اول یعنی اینکه سن شتران و اوصاف آنها در دیه قتل شبه عمد چه می باشد روایات متعدّد و همچنین اقوال مختلف وجود دارد.

بیان روایات:

با مراجعه به روایات در مجموع به چهار دسته از روایات برخورد می نمائیم و آنها عبارتند از:

1) در بعضی از روایات مانند روایت ابوبصیر از امام صادق «علیه السلام» این گونه آمده است که: «دیة المغلّظة الّتی تشبه العمد و لیست بعمد أفضل من دیة الخطأ بأسنان الإبل: ثلاث و ثلاثون حقّة(یعنی سی و سه شتری که سه سال آنها پر شده است و وارد سال چهارم شده اند) و ثلاث و ثلاثون جَذَعة (یعنی سی و سه شتر که چهار سال آنها پر شده و وارد سال پنجم شده اند) و أربع و ثلاثون ثنیة کلّها طروقة الفحل(یعنی سی و چهار شتری که پنج سال آنها پر شده و وارد سال ششم شده و توانایی جفت گیری را دارند)».

2) در روایتی از علاء بن فضیل از امام صادق «علیه السلام» همین موارد به عنوان دیه قتل شبه عمد معرّفی شده است با این تفاوت که بعد از عبارت «أربع و ثلاثون ثنیة» آمده است: «کلّها خَلِفة من طروقة الفحل» یعنی سی و چهار شتری که پنج سال آنها تمام شده باشد و وارد سال ششم شده باشند و همه آنها به واسطه جفت گیری آبستن شده باشند. البته همین مضمون در بعضی از روایات از امام صادق «علیه السلام» وارد شده است و تعبیر به «ثلاث و ثلاثون حقّة و أربع و ثلاثون جذعة و ثلاث و ثلاثون ثنیة خلفة طروقة الفحل» وارد شده است و واضح است که همان عناوین مذکور در روایت علاء بن فضیل می باشد با این تفاوت که روایت علاء بن فضیل تعداد شتران جذعه را سی و سه مورد دانسته ولی در این روایت سی و چهار مورد آمده است و همچنین در روایت گذشته تعداد شتران ثنیه، سی و چهار مورد وارد شده است ولی در این روایت سی و سه مورد ذکر شده است؛ مضاف بر اینکه در آن روایت آمده بود: آبستن شدن از راه جفت گیری باشد ولی در این روایت «مِن» نشویه حذف گردیده و شاید مراد شتری باشد که توانایی جفت گیری را دارد.

3) در بعضی از روایات مانند روایتی که عیّاشی در تفسیرش از عبدالرحمن بن الحجاج از امام صادق «علیه السلام» در مورد دیه قتل خطای محض و دیه قتل شبه عمد بیان کرده این گونه آمده است: «قال «علیه السلام»: فی شبه العمد ثلاث و ثلاثون جذعة و ثلاث و ثلاثون ثنیة إلی بازل عامها کلّها خلفة (یعنی سی و سه شتری که بین شش سال تا نه سال بوده و همه آنها آبستن باشند) و أربع و ثلاثون ثنیة»

4) در روایتی از عبدالله بن سنان از امام صادق «علیه السلام» این گونه آمده است که: «سمعت أبا عبدالله «علیه السلام» یقول: قال أمیر المؤمنین «علیه السلام» فی الخطأ شبه العمد أن یقتل بالسوط أو بالعصا أو بالحجر، أنّ دیة ذلک تغلظ و هی مأة من الإبل؛ منها أربعون خلفة من بین ثنیة إلی بازل عامها و ثلاثون حقّة و ثلاثون بنت لبون»

خلاصه آنکه در روایاتی که نسبت به دیه قتل شبه عمد وارد شده است، در مجموع به لحاظ تعداد و اوصاف چهار دسته روایت وجود دارد لذا می بینیم بعضی از فقهاء مانند حضرت امام در «تحریر الوسیلة»[1] می فرمایند: «اختلفت الأخبار و الآراء فی دیة شبیه العمد» و سپس به مضمون روایات مذکور اشاره می نمایند.