همان طور که در گذشته بیان شد قتل بر سه قسم می باشد: یکی قتل عمد؛ دیگری قتل شبه عمد و سوم قتل خطای محض. لذا مصنّف در ما نحن فیه میزان و مقدار دیه هر یک از این اقسام را به صورت مستقل مورد بحث و بررسی قرار می دهند.

(دیة العمد...):

این عبارت درصدد بیان دیه قتل عمد و احکام مربوط به آن می باشد. مصنّف می فرمایند: دیه قتل عمد یکی از این امور شش گانه می باشد:

1) صد شتری که مسنّ (کبیر) باشد؛ 2) دویست گاو؛ 3) دویست حُلّه؛ 4) هزار گوسفند؛ 5) هزار دینار؛ 6) ده هزار درهم

صاحب جواهر بعد از بیان موارد شش گانه مذکور می فرمایند: «بلا خلاف أجده فی شیء من الستّة المزبورة کما عن بعضٍ الاعترافُ به بل عن الغنیة الإجماع علیه أیضا و علی التخییر بینها بل یمکن استفادتها من النصوص کما ستعرفه فی أثناء البحث إن شاء الله»[1]

خلاصه آنکه صاحب جواهر می فرمایند: در مورد اینکه دیه قتل عمد، یکی از موارد شش گانه مذکور می باشد هیچ اختلافی در این زمینه در بین فقهاء نیست و بلکه بعضی از علماء در این زمینه ادعای اجماع نموده اند و این موارد شش گانه از روایات ما نیز قابل استفاده می باشند.

البته همان طور که بعضی از فقهاء تصریح نموده اند این موارد به صورت کامل و تامّ در یک روایت خاصّی وارد نشده اند، بلکه مجموعه آنها در روایات متعدّد و مختلف وارد شده اند مثلا در روایتی به صورت مرسله از یونس بن عبدالرحمن از امام صادق «علیه السلام» این گونه وارد شده است که: «الدیة عشرة آلاف درهم أو ألف دینار أو مائة من الإبل» و در روایتی دیگر از جمیل بن درّاج وارد شده است که از امام «علیه السلام» در مورد میزان و مقدار دیه قتل عمد، سؤال شد و امام علیه السلام در پاسخ فرمودند: «ألف دینار أو عشرة آلاف درهم و یؤخذ من أصحاب الحُلل، الحُلل و من أصحاب الإبل الإبلُ و من أصحاب الغنم الغنمُ و من أصحاب البقر، البقرُ» و همچنین در روایتی از عبدالرحمن بن الحجّاج وارد شده است که: «سمعتُ ابن أبی لیلی یقول: کانت الدیة فی الجاهلیّة مائة من الإبل فأقرّها رسول الله «صلّی الله علیه و آله و سلّم» ثمّ إنّه فرض علی أهل البقر مائتی بقرة و فرض علی أهل الشاة ألف شاة ثنیة و علی أهل الذهب ألف دینار و علی أهل الورق عشرة آلاف درهم و علی أهل الیمن الحُلل مائتی حلّة، قال (عبدالرحمن بن الحجّاج) فسألت أبا عبدالله «علیه السلام» عما رواه ابن ابی لیلی فقال «علیه السلام»: کان علی «علیه السلام» یقول: الدیة ألف دینار و قیمة الدینار عشرة دراهم و عشرة آلاف لأهل الأمصار و علی أهل البوادی مائة من الإبل و لأهل السواد[2] مائة بقرة أو ألف شاة».