موضوع: کتاب الديات ، فصل اول : مورد دیه/ مسأله سیزدهم : حکم جنایت به واسطه رکوب شخصی ، دیگری را/بیان نظریه ابن ادریس

نظریه سوم: ابن ادریس «ره» در «سرائر»[1] بعد از بیان نظریه اول و روایتی که در این زمینه وجود دارد و اسناد آن به شیخ طوسی «ره» در نهایة و بعد از بیان نظریه دوم و اسناد آن به شیخ مفید در مقنعه، نظریه اول را مورد تأیید قرار داده و در این زمینه می فرمایند: «و الأول أظهر فی الروایة و ألیق بمذهبنا» و ظاهرا مراد ایشان این است که مطابق نظریه دوم، راکب نیز مسئول قرار داده شده است و این با قواعد موجود در مذهب ما سازگاری ندارد.

سپس ایشان در پایان قائل به نظریه سومی می شوند و آن اینکه مطابق قواعد مسلّم و عمومات موجود در مسأله جنایت، اگر شخصی، عملی به صورت غیراختیاری از او صادر شود، مسئولیّتی متوجه او نمی شود و مسئولیّت تنها در صورتی متوجه آدمی می گردد که اسناد عمل به او صحیح باشد لذا در مسأله مذکور اگر تحریک شخص ثالث به گونه ای باشد که شخص مرکوب بدون اختیار، راکب را به زمین بیندازد و بر اثر این حادثه او از دنیا برود، هیچ مسئولیّتی متوجه مرکوب نبوده و تمام مسئولیت متوجه شخص ثالث می باشد به همین جهت تمام دیه مقتول یعنی شخص راکب بر عهده آن شخص تحریک کننده می باشد ولی اگر تحریک شخص ثالث به گونه ای نباشد که از شخص مرکوب سلب اختیار شده باشد و او با اختیار خودش شخص راکب را به زمین بیندازد و او باعث قتل بشود، مسئولیّت متوجه مرکوب بوده و شخص ثالث در این زمینه هیچ مسئولیّتی نداشته لذا دیه کامل بر عهده مرکوب ثابت می گردد.

شارح نیز در ما نحن فیه با عبارت «هذا هو الأقوی» و همچنین در «مسالک»[2] با عبارت «و هو أوجه الأقوال» نظریه ابن ادریس را تأیید نموده و مورد پذیرش قرار می دهند.