استاد علیدوست، فقه سیاسی ... جایگاه رای مردم در مشروعیت حکومت ... 85 ... آدرس سایت : a-alidoos.ir

موضوع: جایگاه رای مردم در مشروعیت حکومت – ولایت فقیه

ادامه نقد تعین دوم با محوریت نقد استدلال به روایات مرتبط

با این که قرار شد، تکمیل مطالعات از منابع دیگر صورت پذیرد، لکن به قصد آشناتر شدن با استدلال های صورت گرفته در راستای اثبات تعین دوم و عبور دادن نقدهای مورد نظر این تحقیق از مرز ادعا به استناد، اشارتی به ادله، با محوریت کلمات مرحوم امام خمینی[1] خواهیم داشت.[2]

ایشان ولایت فقیه (به معنای ولایت وی بر حکومت و سیاست که مجری احکام شریعت، مقیم حدود الهی، آخذِ خراج و سایر ضرایب و متصرف در آن در چارچوب مصلحت مسلمین باشد) را واضح تر از این میداند که نیازمند برهان باشد، با این همه معتقد است روایاتی براین پدیده دلالت دارد؛ از این قبیل:

    1. مرسله فقیه: «قال امیر المؤمنین - علیه السلام - قال رسول الله - صلی الله علیه و آله - :«اللهم ارحم خلفائی». قیل یا رسول الله - صلی الله علیه - : و من خلفائک؟ «قال الذین یأتون من بعدی یروون عنی حدیثی و سنتی».

وی روایات را به دلیل تعدد طرق و بودن آن از مرسلاتی که جناب صدوق آن را جازمانه به معصوم ــ علیه السلام ــ نسبت داده است، معتمد می داند و در توجیه دلالت آن می گوید:

«معنی خلافة رسول الله ــ صلی الله علیه و آله ــ امر معهود من اول الاسلام لیس فیه ابهام والخلافة لو لم تکن ظاهرة فی الولایة والحکومة فلا اقل من انها القدر المتیقن منها. و قوله – صلی الله علیه - : « الذین یأتون من بعدی معرف للخلفاء لا محدّد لمعناها. مع ان الخلافة لنقل الروایة والسنة لا معنی لها؛ لان رسول الله ــ ص ـــ لم یکن راویا لروایاته حتی یکون الخلیفة قائما مقامه فی ذلک. فیظهر من الروایة ان للعلماء جمیع ماله ــ ص ــ الا ان یدل دلیل علی اخراجه فیتبع».

وی احتمال اراده خصوص ائمه ــ علیهم السلام ــ از واژه خلفا را به شدت سست می داند.

چنان که احتمال اختصاص آن را به راوی و نه فقیه، سست تر از احتمال قبل می شمارد، بلکه مراد از آن را راویانی چون جناب کلینی و صدوقین میداند که آشنا به سنت و قادر بر تشخیص روایات صحیح از غیر آن هستند و این جمعیت، جز مجتهدان متبحر و محدثان فقیه نیستند!

استاد علیدوست، فقه سیاسی ... جایگاه رای مردم در مشروعیت حکومت ... 86 ... آدرس سایت : a-alidoos.ir

نقد استدلال به مرسله فقیه

از ملاحظه سندی بر روایت می گذریم، اما نسبت به تمامیت دلالت، سخن بسیار است؛[3] از جمله می توان گفت:

به راستی آیا قالبی که در روایات آمده قالب برداشتی است که مرحوم امام خمینی از این روایت دارد؟! برداشت وی از روایت مزبور این است که فقیهان آشنا به دین و متعمق در مجموعه تراث دینی جانشینان پیامبر ــ ص ــ در امر حکومت، سیاست و تصرف در اموال و شئون مردم اند؛ و این در حالی است که مفاد مزبور را باید در قالب مناسب خودش گفت نه قالب پیش رو!

آیا تعبیر «یروون عنی حدیثی و سنتی» و عبارت «فیعلمونها الناس من بعدی» (در برخی نقل ها) برای بیان شرایط حاکمی است که می خواهد جانشین پیامبر – صلی الله علیه - باشد و تمام شئون حکومی، ولایی و سیاسی او را داشته باشد؟!

قابل تامل این که ایشان ناظر به سخن موجود یا احتمالی برخی از محشین مکاسب که مراد از خلفا را ائمه از معصوم ــ علیهم السلام ــ دانسته اند، می گوید:

و توهم ان المراد من الخلفاء خصوص الائمة ـــ علیهم السلام ـــ فی غایة الوهن، فان التعبیر عن الائمة ــ علیهم السلام ــ بـ «رواة الاحادیث» غیر معهود، بل هم خزان علمه ـــ تعالی ـــ و لهم صفات جمیلة الی ما شاء الله، لا یناسبها الایعاز الی مقامهم ـــ علیهم السلام ــ بـ «انهم رواة الاحادیث».

وجه تامل، ناهمسویی موجود در این متن است؛ زیرا صدر عبارت، هدایت به این دارد که مراد از خلفا خصوص ائمه نیستند در حالی که ذیل آن دلالت بر این دارد که ایشان کلا مراد نیستند. البته از خارج میدانیم که نهایت امر این است که صدر عبارت صحیح باشد و الا ذیل آن قابل دفاع نیست. فتامل.

به هر صورت، استدلال به این روایت برای اثبات ولایت فقیه به معنای مورد نظر قائل و اثبات مدعای مورد نظر (عدم اعتبار رای مردم مطلقا) صحیح به نظر نمی رسد.