1400/12/18
بسم الله الرحمن الرحیم
تقریر اصول، جلسه83
بحث در نقل کلام مرحوم روحانی(ره) بود.
ایشان در ادامه می فرمایند:
و المتحصل: ان ما أفاده الشيخ (قدس سره) في مدلول الرواية و توجيهه بنحو لا يرد عليه الإشكالات و ان كان في نفسه متينا و لكنه احتمال لا دليل عليه. كما ان ما ذكره المحقق العراقي وجيه لو لا بعده عن الذوق العرفي.
فالأولى في حل إشكال معارضة الإجماع و النص أن يقال: ان الضمير في «غيره» و ان كان بالظهور البدوي راجعا إلى الشي‌ء المشكوك فيه، إلّا ان إرجاعه إلى الوضوء بقرينة الإجماع و النص على عدم جريان قاعدة التجاوز في اجزاء الوضوء، و قرب المرجع لا يكون فيه مخالفة صريحة للظاهر، فإذا أرجع الضمير في:
«غيره» إلى الوضوء، كان الصدر ظاهرا في عدم جريان قاعدة التجاوز في اجزاء الوضوء، و ان عدم الاعتناء بالشك انما يكون بعد الفراغ من الوضوء، و حينئذ يرتفع التنافي بين الصدر و بين الإجماع و النص كما لا يخفى[1] .
بیانات استاد:
از نظر ما(استاد) هیچ یک از بیانات اعلام(رحمة الله علیهم) حل مشکل نمی کند، حال بیان مرحوم شیخ(ره) و دیگر اعلام(رحمة الله علیهم) باشد.
بیان مرحوم شیخ(ره) تمام نمی باشد؛ چون شارع علاوه بر آثار شرعیه آثار و جهات دیگری را در جعل حکم در نظر می گیرد مثلاً شارع نماز ظهر را مقدمه برای نماز عصر قرار داده است و طبق نظر ما(استاد) نماز ظهر مترتب بر نماز عصر قرار داده است و ترتیب را جعل کرده است یعنی «الا قبل هذه قبل هذه» و این عبارت اعتبار ترتیب است و این اعتبار بر مجموع صلات آمده است. بر مرکب نماز ظهر اثر شرعی مترتب می شود نه اثر تکوینی که مرحوم روحانی(ره) اشکال بکنند و فرقی هم بین اثر شرعی که این اثر سببیت یا شرطیت یا امر دیگر باشد وجود ندارد. مراد مرحوم عراقی(ره) هم همین مطلب بود هر چند مثالشان «تنهی عن الفحشاء و المنکر» مربوط به اثر تکوینی است و اشکال مرحوم روحانی(ره) هم درست است اما مراد مرحوم عراقی(ره) این است که ترتب اثر بر یک مرکب توسط شارع معنایش این نیست که قاعده تجاوز در اجزائش جاری نمی شود و وضو هم بهمین صورت است. بنابراین مطلب مرحوم شیخ و مرحوم عراقی و مرحوم روحانی(رحمة الله علیهم) هم تمام نمی باشد. از نظر ما(استاد) روایت ابن ابی یعفور ظهور در وضو دارد و ذیل این روایت«انما الشک اذا کنت...» هم ظهور در وضو دارد و صدر آن روایت هم مقید نمی شود همانطور که مرحوم عراقی(ره) قائل به تقیید این دو شدند.
صحیحه زرارة که امام(ع) می فرمایند که (اگر شک در وضو کردی...) و بین این دو روایت معارضه وجود دارد. در این صورت اگر مرجحی وجود داشته باشد باید به آن مرجحات اخذ بکنیم و الا قائل به تساقط می شویم. یک مرجح ای که در اینجا وجود دارد عمل مشهور است و در بحث تعادل و تراجیح خواهیم گفت که شهرت در «خذ بما اشتهر» شهرت روائی نیست بلکه شهرت فتوائی است و اصحاب این دو قاعده تجاوز و فراغ را در اجزاء وضو جاری نمی کنند(البته ما(استاد) این دو قاعده را یک قاعده می دانیم). بنابراین با این ترجیح روایت ابن ابی یعفور را ترجیح می دهیم . با این بیان مشکلاتی که در کلام اعلام رحمة الله علیهم) وجود ندارد یعنی صدر و ذیل را مقید بکنیم (مرحوم عراقی) یا این روایت را توجیه بکنیم(مرحوم شیخ) یا دست از ظهور بدوی دست برداریم(مرحوم روحانی(ره)).