درس خارج فقه استاد میرزا محمدحسین احمدی فقیه یزدی

موضوع: فقه الاجتماع عفوو گذشت

آسیب اجتماعی کشمکش ونزاع ودرگیری وجدال حرام

اختلاف هایی در جامعه پیش می آیدکه دو سبک عمل را می طلبد وعکس العمل متفاوت می توان در مقابل آن انجام شود حتی در روایات است که در وقتی روایتی باشد اختلاف نظر وعمل درباره ان پیش می آید یک نفر آن را ضعیف ودیگری مستند می داند چه برسد در مسائل اجتماعی که اختلاف نظر پیش می آید وچه بهتر است که نظر انسان به عفووگذشت باشد.

15988- 6-و في معاني الأخبار عن محمد بن إبراهيم الطالقاني عن أحمد بن محمد بن سعيد الهمداني عن علي بن الحسن بن علي بن فضال عن أبيه قال: قال الرضا ع‌ في قول الله عز و جل‌ فاصفح الصفح الجميل‌- قال العفو من غير عتاب.[1]

اگر کسی به جایی وارد شد برای او مجلس باز کنند،مثلا وقتی کسی وارد جایی می شود للوارد علی المورد حق که کسی که وارد می شود بر کسی که حضور دارد حقی دارد وباید برای او جایی باز کند وچه بسا در مقابل او بلند شود.

صفح یعنی گذشت.

امام علیه السلام در مورد این آیه شریفه فرمود که عفو بدون عتاب کردن است.

15989- 7- و في المجالس عن حمزة بن محمد العلوي عن عبد الرحمن بن محمد الحسني عن محمد بن الحسين الوادعي عن أحمد بن صبيح عن الحسين بن علوان عن عمرو بن شمر[2] عن الصادق عن أبيه ع قال: قال علي بن الحسين ع‌ في قول الله عز و جل‌ ﴿فاصفح الصفح الجميل﴾[3] - قال العفو من غير عتاب.[4]

همان معنای روایت قبل را امام علیه السلام فرموده است.

15990- 8-محمد بن الحسين الرضي في نهج البلاغة عن أمير المؤمنين ع أنه قال: إذا قدرت على عدوك فاجعل العفو عنه شكرا للقدرة عليه.[5]

حالا که قدرت یافتی که فرد را تادیب کنی شکر در مقابل قدرتت عفو می باشد .

وقتی پیدا شد بهتر است که عفو کند نه که قدرت خود را بیشتر به رخ بکشد که این از مستحبات است ودر برخی جا ها این واجب می شود.

مثلا مرحوم شیخ در مورد تزاحم بین یادگرفتن حلال حرام به شکل فقاهت وکسب حلال فرمود به حسب افراد متفاوت است که برخی که توان فقاهت را دارند واجب عینی است ودر برخی کسب حلال واجب عینی می شود و...

در مورد عفو نیز به حسب مصادیق متفاوت است وجایی حرام وجایی مستحب وجایی واجب است.

15991- 9-قال و قال ع‌ أولى الناس بالعفو أقدرهم على العقوبة.[6]

بیشترین کس بر عفو کردن قدرتمند ترین است.

البته باید دقت داشت که عفو هم در مورد برخی تشویق به اشتباه است که نباید عفو صورت گیرد.

15992- 10-الحسن بن محمد الطوسي في مجالسه عن أبيه عن المفيد عن أحمد بن محمد بن الحسن عن أبيه عن الصفار عن أحمد بن محمد عن ابن أبي عمير عن أبي الصباح الحذاء[7] عن أبي حمزة الثمالي عن أبي جعفر محمد بن علي الباقر ع عن‌آبائه ع قال: قال رسول الله ص في حديث‌ إذا كان يوم القيامة ينادي مناد يسمع آخرهم كما يسمع أولهم فيقول أين أهل الفضل فيقوم عنق من الناس فتستقبلهم الملائكة فيقولون ما فضلكم هذا الذي نوديتم به فيقولون كنا يجهل علينا في الدنيا فنحمل و يساء إلينا فنعفو فينادي مناد من الله تعالى صدق عبادي خلوا سبيلهم ليدخلوا الجنة بغير حساب.[8]

وقتی قیامت می شود( البته در مورد روز ظهور حضرت ولی عصر علیک السلام هم روایت است که همه ندا را در تمام عالم یک جور می شنوند)ندا می شود که اول وآخر همه یک جور می شنوند که اهل فضل کجا هستند وگردن هایی بلند می شود وفرشتگاه می گویند که چه فضلی داشتید می گویند مادر دنیا مورد مورد سوء جهل وبدی واقع می شدیم ولی می بخشیدیم.

منادی می گوید راست می گویند بنده های من راه آنان را به بهشت باز کنید که بدون حساب وارد بهشت شوند.

البته این باعث آبادانی دنیا نیز می گردد که کشتار ودعواها کم می شود وآرامش می آورد ومحبوبیت ایجاد می کند ومی فهماند که این مکتب عفو وگذشت است ومکتب صلح واقعی است.

15984- 2- و عنهم عن أحمد عن جهم بن الحكم عن إسماعيل بن أبي زياد السكوني عن أبي عبد الله ع قال: قال رسول الله‌ ص‌ عليكم بالعفو فإن العفو لا يزيد العبد إلا عزا فتعافوا يعزكم الله.[9]

برشما باد به عفو وگذشت که جز عزت بر شما نمی آورد پس شما عفو کنید که خداوند بر عزت شما می افزاید.

البته که می توان از علیکم بالعفو واجب عفو وبخشش دانست.

که این مکتب اهل بیت علیهم السلام عفو است.

آیا می شود درموردکسی که ایذاء کرده وفحش مادر داده گفت باید همان فحش را به او داد وجواب کوبنده داد وعفو نکرد؟

جواب: این کار باعث عمومیت این عمل می شود ولی در حالی که این مکتب عفو است و در این صورت فرقی بین انسان شریف ودین دار با کسی که هرزه است وچاله میدانی است نمی باشد .

پس نباید گفت فاعتدوا بمثل مااعتدا علیکم باشد.

برخی چاله میدانی ها فقط در الفاظ گفت وگو می کنند واز الفاظ برای رسیدن به معنا استفاده نمی کنند بلکه صرف معنای خاص است ولی اگر ما در جواب او همان فحش را بدهیم معنا را اراده کرده ایم وفرهنگ او استفاده از این الفاظ رکیک است ولی فرهنگ ما نباید این باشد واستفاده از الفاظ مانند همان شخص چاله میدانی مارا به فرهنگ او می رساند.

درحالی که مکتب اهل بیت باید عفو وگذشت باشد وبا این کار به فرهنگ او وارد می شویم.

15986- 4-و عنه عن أحمد عن محمد بن سنان عن أبي خالد القماط عن حمران عن أبي جعفر ع قال: الندامة على العفو أفضل و أيسر من الندامة على العقوبة.[10]

پشیمانی بر عفو کردن آسان تر است از پشیمانی بر عقاب کردن ومقابله به مثل.

تعریف می کرد روحانی مسجد هر نوع اذیت می کنند ولی او هیچ عصبانی نمی شود مثلا فردی آمد وگفت به خاطر کارهای شما دیگر نماز نمی خوانم،روحانی گفت فقط نماز را تقلید می کنی؟ ما کباب می خوریم پس تو نخور،آب می خورم تو هم آب نخور، کم کم طرف رویش رفت که باید برای خدا نماز بخواند اگر به خاطر ما نماز می خوانید که نخوانی بهتر است.