درس خارج فقه استاد میرزا محمدحسین احمدی‌فقیه‌یزدی

موضوع: حسن وقبح نزد فرق مسلک های مختلف

اشاعره: حسن وقبح ذاتی نداریم انچه شارع امرمی کند حسن ونهی او قبح است.ودرک عقلی نداریم.

عدلیه:حسن وقبح ذاتی افعال است وعقل دراک آن است ومدح وذم جدایی از اوامر شارع مقدس وجود دارد.

فلاسفه ومرحوم اصفهانی ره:برای حسن وقبح با قطع نظراز حکم شارع واقعیتی می دانند ودرک مربوط به عقلاء است که آنچه آنان درک می کنند از مشهورات است ونه بدیهی وضروریات،بلکه تشخیص آنان ملاک است،مدرک اگرچه عقل است امانه این است که از اولیات وبدیهیات وضروریات بشود بلکه از مشهورات است واین وجه تمایز با نظر عدلیه است.

مثل احکام محسوس نیست که در طبیعیات حکم عقل دراک است واعتماد به آن می شود وعقول به آن مطمئن می شوند وبدیهیات می شود برایشان ولی اینجا چنین نمی شود چون عدم ادراک حسن وقبح ذاتی تقریبا از اخباریین هم این نقل شده امانسبت به اخباریین که فقط آنان می گویند عقل حسن وقبح ذاتی را درک نمی کند وبدیهی نیست واعتماد نیست این نسبت درست نیست،بله برخی ادراک عقل حجیت ندارد بله این حرف اخباریین است،اصل حرفشان به عدم اعتماد برمی گردد چون اگردرک عقلی هم بود چون بدیهی وضروری نیست نمی توان به آن درک اعتماد کرد وحجیت ندارد.

آیه دارد ﴿هل جزاء الاحسان الا الاحسان﴾

یعنی کسی به دیگی نیکی کرد جوابش نیکی باشد.

عدلیه می گوید انسان می فهمد احسان چیست وعقل حسن احسان وقبح عدم احسان را می فهمد.

اما اخباریین مورداحسان گیردارد وموارد احسان که منطبق آن شودعقل قادر برآن نیست امااگر درک هم کرد ادراک عقل قابل اعتماد نیست

درک را می گویند حجیت ندارد وگاه هم می گویند درک نیست.

عقل قادر ادراک است ولی به صورت مشهورات ونه100در100ضروری وبدیهی که نظرر اصفهانی ره است ومی گوید به عرفیات بر می گردد.

من هم قبول دارم حرف اصفهانی ره را،که اگر جایی احسان است وعدل است؟ باید به مشهورات توجه کنی .

باید به مشهورات توجه کرد که آنچه عقلاء به حسن دانستند آن را حسن واگرچیزی را قبح دانستند باید قبیح بدانیم.

آیه دیگر ﴿افنجعل المومنین کالمجرمین﴾

مومنین حسن انجام می دهند ومجرمین قبیح را انجام می دهند

اما قضاوت وجدانی کنیم که این کار مسلمین چنین است وحسن ذاتی دارد به حرف اشاعره برمی گردد چون مومنین آنچه امرشده را حسن وآنچه عمل نمی کنند یعنی نهی شده وقبیح است که حرف اشاعره ست

واستدلال به این آیه برای عدلیه درمورد حسن وقبح درست نیست.

اما ایراد گرفته اند اگر نداندمومن چیزی بد است چطور ترک کرده ومجرم هم اگر نمی دانسته چیزی خوب چطور ترک کرده؟ وآنان درک داشته اند می دانسته اند چی بد وچی خوب که مرتکب ان شده اند.

﴿ان الله یامربالعدل والاحسان وایتاءذی القربی وینهی عن الفحشاء والمنکروالبغی﴾

او امر به عدل واحسان وکمک به نزدیکان ونهی از بدی ها کرده است.

کلیاتی که دراین آیه آمده انماحرّم ربی الفواحش آیا بایدبگردیم در روایات وایات فحشا را از شرع بدست آوریم یا آنچه خودمان فحشا می دانیم را حرا م بدانیم وشارع هما ن را حرام کرده یا مشهورات وعرف عقلاء به آن رسیدند را بگیریم.

فحشاها برخی علنی است که زشت هستند ومخفی اگر باشد منکرنیست وانجا که به دیگران نشان دهد فحشا می شود