درس خارج فقه استاد میرزا محمدحسین احمدی‌فقیه‌یزدی

1400/12/15

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: مالکیت عمل برای شخص

 

﴿مَا كَانَ لِأَهْلِ الْمَدِينَةِ وَمَنْ حَوْلَهُمْ مِنَ الْأَعْرَابِ أَنْ يَتَخَلَّفُوا عَنْ رَسُولِ اللَّهِ وَلَا يَرْغَبُوا بِأَنْفُسِهِمْ عَنْ نَفْسِهِ ۚ ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمْ لَا يُصِيبُهُمْ ظَمَأٌ وَلَا نَصَبٌ وَلَا مَخْمَصَةٌ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَلَا يَطَئُونَ مَوْطِئًا يَغِيظُ الْكُفَّارَ وَلَا يَنَالُونَ مِنْ عَدُوٍّ نَيْلًا إِلَّا كُتِبَ لَهُمْ بِهِ عَمَلٌ صَالِحٌ ۚ إِنَّ اللَّهَ لَا يُضِيعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِينَ﴾[1]

ذکر شده کسانی که حقیقتا خودشان را به خدا سپرده واعمال را در مقابل نظر خدا نمی دانند ودر طریق حکم الهی می کنند واین ها زندگی معینی دارند واز جهاتی زندگی این ها مورد تایید آیه است که اهل توبه هستند وجزء راستگویان وحقیقی هستند واین ها جان خود را عزیزتر از جان دیگران نمی بینند وبه وظیفه عمل می کنند.

آیه زمینه قوی که بوجود می آید کارها را براساس دلیل وبرهان وحکم الهی انجام می دهند .

استدلال این است که این ها برایشان رنج ودر د وگرسنگی هیچ نیست وکارها بواسطه رضایت الهی است وعمده این ﴿وَلَا يَنَالُونَ مِنْ عَدُوٍّ نَيْلًا إِلَّا كُتِبَ لَهُمْ بِهِ عَمَلٌ صَالِحٌ﴾ از مکر وحیله کفار به آنان سختی ندارد وبرای انان جز عمل صالح نوشته نمیشود و ﴿إِنَّ اللَّهَ لَا يُضِيعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِينَ﴾

هچ عملی ضایع نمی شود.

﴿وَلَا يُنْفِقُونَ نَفَقَةً صَغِيرَةً وَلَا كَبِيرَةً وَلَا يَقْطَعُونَ وَادِيًا إِلَّا كُتِبَ لَهُمْ لِيَجْزِيَهُمُ اللَّهُ أَحْسَنَ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ﴾

هر عملی انجا م می دهند احسن را خدا می دهد واجر محسن ضایع نمی شود.

اگر کسی عمل صالح انجام داد مال خودش است

استدلال این که عمل هرکس برای خودش است وعمل صالح ضایع نمی شود وتثبیت است ومعین است.

در سوره مومن است:

﴿مَنْ عَمِلَ سَيِّئَةً فَلَا يُجْزَىٰ إِلَّا مِثْلَهَا ۖ وَمَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَىٰ وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولَٰئِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ يُرْزَقُونَ فِيهَا بِغَيْرِ حِسَابٍ﴾[2]

یا در صورت فصلت است:﴿مَنْ عَمِلَ صَالِحًا فَلِنَفْسِهِ وَمَنْ أَسَاءَ فَعَلَيْهَا وَمَا رَبُّكَ بِظَلَّامٍ لِلْعَبِيدِ﴾

هر عملی برای خودش است چه خوب وچه بد واثار وجودی برای خود عمل کننده است.

یا در سوره زلزله است:

﴿يَوْمَئِذٍ يَصْدُرُ النَّاسُ أَشْتَاتًا لِيُرَوْا أَعْمَالَهُمْ﴾

تجسم اعمال در وجود انسان است وروز پاداش ونتیجه اعمال مرد م به صورت مختلف می آیند تا اعمال خودرا ببینند ﴿فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُ﴾

هرعملی به هم وزن مثقال وذره را می بیند ویکی از معانی رایج مثقال هموزن است که ذره ای در ترازو می گذارند وطرف دیگرمی شود مثقال وهمان عمل را می بیند چه شر یا خیر را.

پس هموزن ذره ای می بیند وهر عمل روی حساب وکتاب معین ودقیق بررسی می شود وواضح است که هر مومنی در مصالح خاصه ودر حقیقت عام برای همه انسان ها درگرو اعمال خود هستندکه مربوط به آنان هست ون دیگری.

عمل صالح برای نفس خود است.

مسلمات است که مجموع آیا ت است که اعمال متصل به خود انسان هاست وحساب وکتابش برای خود انسان است.

تردیدی نیست که عمل هرشخص مربوط به خودش است وبرخی فطرت را معنا کرده اندک ههر کس امری مربوط به خودش است فطری است وفطرتا می فهمد باید جواب گوی اعمال خودش باشد به طورکلی اگر بگوییم فطرت انسانها هر امکاناتی براشون آمده وتمام ملک انسان است به فطرت انسانی وجز این جهت چیزدیگری وادار نمی کند اورا وهمان غریضه ای که خدا دروجود انسان گذاشته که هر عملی برای خودش اس وحتی برخی در مورد حیوانات همین را می گویند وووظیفه هرکس برای خودش است ودر متن اولیه وظیفه اعمال مربوط به خود انسان است.

اگر دیگران دراو کمک کردند وهمراهی کردند ویا تجاوز در اعمال او کردند وشریک عمل اوشدند چه می شود؟

یا به صورت مستقل د رکنارعمل او شریک شوند؟

می شود گفت اگر دیگران شریک این کار شوند آنان به مقدار شراکت مسئول هستند وباید جوابگو باشند واگر ذکر شود هر عملی بوجود می آید وقائلین این عمل باید جوابگو باشند ومسئله روشن است هرکس نسبت به عملش مسئول است.

آیا عمل که گم نمی شود ونتیجه می دهد اگر دیگران خواستند از او بگیرند واو اجازه نداد آیا حرام است ؟

بله عمل برای اوست ودیگران برای زور ظلم کرده وحرام مرتکب شده اند.

ان لم تکن لکم دین فکنتم لا تخافون یوم المعاد فکونوا احرارا فی دنیاکم یعنی همراه شیطان نشوید وآزاد مرد باشید وبه هر سوئی نروید وعبید ذلیل نشوید ودرست به احکام فطری انسانی عمل لااقل عمل کنید.


[1] توبه/سوره9، آیه120.
[2] غافر/سوره40، آیه40.