1403/08/19
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: كتاب الصلاة/صلاة المسافر /مسائل مبتلیٰ به
مسائل مبتلیٰ به:
۱. کسی که وطن ندارد
بحث‌های مبتلیٰ‌به را داریم دنبال می‌کنیم. یکی از مباحثی که امروز مورد نیاز است، این است که کسانی هستند که به‌طور کلّی بنا دارند که اصلاً وطنی انتخاب نکنند و حتّی وطن اصلی خود را رها کنند. هرچیزی که از ملک‌واملاک در وطن خود دارند را می‌فروشند و در کارشان سرمایه‌گذاری می‌کنند و دیگر جای خاصّی به‌عنوان وطن ندارند. مقیم هم نیستند. حالا تکلیف نماز و روزه‌شان چیست؟ به نظر می‌رسد که این انتخابی که اینها کردهاند، جانشین وطن و اقامه می‌شود. حکمشان مثل خانه‌به‌دوش است. مصداق «بیوتهم معهم»[1] یا «فی بیت و هو یتردّد حیث شاء»[2] هستند. اینها بنا بر این گذاشته‌اند که در یک جایی استقرار دائمی نداشته باشند. پس این مقداری که در این قسمت هستند، نمازشان تمام است.
همین شخص اگر در حین چنین زندگی‌ای که انتخاب کرده، یک سفر با غرضی دیگر برای او پیش بیاید یا خودش تصمیم بگیرد که به سفر دیگری -غیر از این برنامۀ زندگی که انتخاب کرده- برود و خودش را از این جهت جدا کند، مسافر محسوب می‌شود و باید نمازش را شکسته بخواند.
پس اگر کسی این‌گونه زندگی می‌کند که وطن یا اقامت کامل ندارد، چنین حکمی دارد. اخیراً این‌گونه افراد زیاد هم شده‌اند که متدیّن هم هستند.
کار اشتراکی
مطلب دیگر این است که برخی سؤال می‌کنند که به‌صورت مشترک، یک کاری را انتخاب کردهاند و بعضی از آنها در جای معیّن هستند و بعضی جای معیّن ندارند. در این کار شراکتی، گاهی مسافرت‌های خاصّی که مربوط به کارشان است، پیش می‌آید و به سفر می‌روند. به‌نظر ما تا اینها «فی بیت و هو یتردّد» و همراه شریک‌هایشان هستند، نمازشان در سفر تمام است. وقتی که در مکان خاص وطن‌مانندی استقرار پیدا می‌کنند، در اینجا هم باید نمازشان را تمام بخوانند. این‌طور افراد این‌گونه نیستند که با اقامت ده‌روزه در یک جایی، عنوانشان عوض شود. برخی در اینجا اشتباه کردهاند. این ده روز در یک جایی ماندن، برای مکاری و جمّال و ... بود که باید عنوانشان باقی می‌ماند و الّا اگر ده روز در جایی اقامت می‌کردند، عنوانشان تغییر می‌کرد؛ امّا کسی که «فی بیت و هو یتردّد» است، مسئلۀ ده روز برایش مطرح نیست؛ مثل: اصحاب‌السفن که وقتی به وطنشان بر می‌گردند، ولو یکی دو ماه در اینجا بماند، این‌گونه نیست که عنوان «اصحاب السفن»[3] به‌هم بخورد؛ بلکه به‌محض اینکه دوباره به کشتی برگشت، و از اصحاب‌السفن شد و مصداق «فی بیت و هو یتردّد حیث شاء» شد، نمازش را باید کامل بخواند.
وقتی در ادلّه دقّت کنیم معلوم می‌شود که این مسئلۀ ده روز در یک‌جا ماندن[4] مربوط به مکاری است و هیچ ارتباطی با اینجا ندارد و برخی به اشتباه، گفته‌اند که این افراد هم مشمول این روایات‌اند.
سؤال: آیا می‌توانیم بگوییم که روایات ده روز، با مسافر نسبت دارد؟
جواب: بله، وقتی کشتی، بیت اوست، دیگر عنوان مسافر و «فی بیت و هو یتردّد» بر او صدق نمی‌کند. همان‌جا نوعی وطن برای اوست. وقتی در بیتش است، مسافر نیست تا بتوانیم احکام دیگر را بر او بار کنیم.