موضوع: اجتماع امر و نهی در مسائل فقهی

بحث در این بود که اجتماع امر و نهی در مسائل فقهی وارد شده است مثل صوم عاشورا که هم امر و هم نهی دارد مرحوم آخوند ره جواب دادند که در آنجا اجتماع دو مستحب است که روزه گرفتن مطلقا مستحب است اما ترک روزه در عاشورا بخاطر ابراز تنفر از عمل بنی امیه در مورد شهادت امام حسین علیه السلام آنهم مستحب است مرحوم نائینی ره فرمودند نباید این بحث را به تزاحم ملاکین برد بلکه این بحث مربوط به طلب نقیضین است لذا محال است چون اگر جعل داعی کند هم نسبت به فعل و هم ترک این طلب نقیضین می شود لذا نباید این مورد را به باب تزاحم برد چون مستلزم طلب نقیضین است

راه حل مرحوم نائینی ره در اجود التقریرات ج ۱ ص ۲۶۵ : که مستحب اگر متعلق نذر بشود متعلق نذر و عبادت یکی است اما اگر عمل عبادی مستحب متعلق اجاره شود در آنجا متعلق اجاره و متعلق آن عمل عبادی مستحب دو تا است و مساله صوم در روز عاشورا از قبیل قسم دوم یعنی اجاره است که متعلق ها فرق دارند مثلا اگر کسی نذر کند نماز شب بخواند که نماز شب مستحب است و عمل به نذر از باب یوفون بالنذر واجب است و متعلق ناشی از وجوب وفای به نذر و متعلق امر استحبابی نماز شب یکی است گرچه دو حیثیت دارد که امر استحبابی نماز شب حیثیت عبادیت را دارد که به قصد قربت انجام شود و امر وفای به نذر حیثیت توصلی نذر است لذا قصد قربت در نذر واجب نیست اما این امر وجوبی نذر در اثر اینکه از امر به نماز شب کسب تعبدیت می کند نتیجه این است که استحباب نماز شب در وجوب وفای به نذر مندک می شود و این اندکاک باعث می شود که یک متعلق هم مستحب و هم واجب بشود اما اگر کسی به نیابت از دیگری برای زیارت امام حسین علیه السلام اجیر شود و مبلغی بگیرد در اینجا متعلق امر استحبابی زیارت ابی عبدالله علیه السلام با متعلق اجاره فرق کرد که متعلق اجاره نیابت است یعنی به نیت موجر باید انجام دهد اما متعلق زیارت امام حسین علیه السلام خود امر به زیارت است لذا دو متعلق شد یکی اتیان زیارت به داعی منوب عنه که واجب است و دوم عمل استحبابی زیارت امام حسین علیه السلام است وقتی دو متعلق شد اجتماع لازم نیامده و مسئله صیام عاشورا از قبیل اجاره است متعلق امر استحبابی صیام نفس امساک و روزه است اما متعلق نهی از صیام عمل بنی امیه است و باید نیت کند ترک صیام را به نیت اینکه از عمل آنها متنفر است وقتی متعلق امر و نهی دو تا شد دیگر اشکال اجتماع امر و نهی لازم نمی آید

اشکال استاد :

اولا : ایشان در نذر نسبت به نماز شب اندکاک قائل شد یعنی استحباب نماز شب مندک در وجوب وفای به نذر می شود و اندکاک در جایی است که مشکک باشد یعنی مراتب داشته باشد مثلا مناط مرتبه ضعیف در قوی مندک می شود و ایشان در باب احکام خمسه قائل به تشکیک نبودند یعنی مستحب مرتبه ضعیف طلب و حرمت و وجوب مرتبه اکیده طلب را قبول نداشتند

ثانیا : اندکاک تعبدی در توصلی ، انقلاب است در حالی که شما تعبیر به اندکاک کردید از آنجایی که انقلاب تعبدی به توصلی یا برعکس جایز نیست چون دو حقیقت هستند که توصلی بدون قصد قربت امتثال می شود و تعبدی به قصد قربت حاصل می شود و انقلاب توصلی به تعبدی یا برعکس محال است

ثالثا : شما در باب استیجار و نیابت فرمودید متعلق در باب اجاره اتیان عمل است به داعی امر که مال منوب عنه هست یعنی کسی که زیارت را نیابت می کند ، باید بداند که به داعی عملی که متوجه به غیر است مثلاً به زیارت امام حسین علیه السلام برود در حالی که داعی در جایی است که محرک عمل است و او را وادار به عمل می‌کند چگونه ممکن است عمل برای دیگری باشد و و برای نائب داعویت ایجاد کند داعویت عمل برای خود شخص است نه دیگری لذا متعلق در اجاره همان زیارت است و متعلق امر استحبابی زیارت هم همان زیارت عاشورا است و دوتا نیست