موضوع: المقدمة/الصحيح و الأعم / مباحث الفاظ - نظر استاد در تصویر جامع بین صحیحی - اقسام جامع - اشکال استاد بر آخوند

بحث در تصویر جامع برای صحیحی بود. مرحوم آخوند از راه اتحاد اثر با جامع قائل شد به اینکه برای صحیحی جامعی است و به نظر ما ، صحیحی نمی‌تواند جامع را انتخاب کند چون جامع چهار قسم است : اول : جامع ماهوی و دوم : جامع انتزاعی و سوم : جامع نوعی یا جنسی و چهارم : جامع عنوانی که هیچ‌کدام از این چهار قسم نمی‌تواند جامع بین افراد و اشخاص صلاة باشد.

اما جامع ماهوی: آن ماهیتی است که در خارج عین وجود است و اتحاد بین ماهیت و وجود باعث شده که جامع ماهوی نامیده شود مثل ماهیت انسان که در خارج عین وجود انسان است لذا تمام موجودات انسانی جامع ماهوی دارند که ماهیت انسان حمل بر همه موجودات خارجی انسان به نحو اتحاد می‌شود این جامع ماهوی در صلاة نیست چون صلاة از مخترعات شرعیه است و ماهیت و وجود ندارد و خارج از مباحث ماهیت و وجود است لذا نمی‌توان این جامع را فرض کرد که مثلاً بگوییم که ماهیت نماز در خارج عین وجود نماز است چون صلاة از امور اعتباری و تشریعی است.

اما جامع انتزاعی: یعنی عقل و ذهن از خارج که منشأ انتزاع است جامعی را انتزاع می‌کند مثل شیئت و اشیاء و فوقیت را از پشت‌بام انتزاع می‌شود و جامع انتزاعی هم در بحث نماز غیرقابل تصویر است چون نماز ازنظر مقولات، متباین است مثلاً قرائت نماز داخل در مقوله "کیف مسموع" است و یا قیام و سجود و تشهد داخل در مقوله "أین" و یا وقت نماز داخل در مقوله "متی" است همچنین نحوه نشستن و استقبال به قبله از مقوله "وضع" است که این‌همه مقولات متباین جامع انتزاعی در آن‌ها امکان ندارد.

اما جامع نوعی: که وحدت آن از باب طبیعی و کلی به افراد است مثلاً کلی طبیعی انسان جامع نوعی بین افراد انسان است و فرق این با قسم اول این است که جامع ماهوی مربوط به ماهیت انسان و قسم سوم مربوط به وجود انسان است، در مقام بحث ما جامع نوعی قابل تصویر نیست چون نماز دارای دو حقیقت است یکی اینکه از مقولات متباین تشکیل‌شده و دیگر که نماز مرکب از اجزای مختلف است و بسیط نیست درحالی‌که جامع نوعی بسیط است و نمی‌شود از مقولات متباین و اجزای مرکبه بااین‌همه اختلاف، جامع بسیطی به نام جامع نوعی اختیار کرد.

اما جامع عنوانی: همان جامع مفهومی است و مفهوم در ظرف ذهن است و کار مفهوم این است که حاکی از محکی است و اثر دیگری ندارد، درباره نماز جامع مفهومی و عنوانی هم قابل تصویر نیست چون جامع مفهومی نقش حکایتی دارد و باید الغای خصوصیات کرد که با وجود خصوصیات حکایتی از او صادر نمی‌شود مثلاً نماز صبح دو رکعت است و یک رکعت بیشتر خوانده شود باطل است که در این خصوصیات حکایتی منعقد نمی‌شود و آنچه مدار نماز صحیح است با خصوصیات آن است که اگر اخفاتی، جهر خوانده شود باطل است.

اشکال استاد بر مرحوم آخوند: که اتحاد اثر با جامع به‌هیچ‌وجه قابل تصویر نیست چون هیچ‌کدام از اتحاد و جامع‌های فوق نبود و ثبوتاً مشکل دارد.