موضوع: الأمارات/حجية خبر الواحد /استدلال به آیات، آیه سوال از اهل ذکر

دوشنبه 10/10/1403- اصول جلسه 56

عناوین

حجیت خبر واحد

استدلال به آیه سؤال از اهل ذکر

اشکالات به استدلال به آیه برای حجیت خبر واحد

پاسخ استاد به اشکالات

متن

بسم الله الرحمن الرحیم

حجیت خبر واحد

استدلال به آیه سؤال از اهل ذکر

﴿وَمَا أَرْسَلْنَا قَبْلَكَ إِلَّا رِجَالًا نُوحِي إِلَيْهِمْ فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ﴾[1] .

﴿وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ إِلَّا رِجَالًا نُوحِي إِلَيْهِمْ فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ﴾[2] .

وجه استدلال به این آیه شبیه آیات قبلی است. وجوب سؤال، وجوب شرطی است و وقتی واجب است که جواب را یاد بگیرد. اگر بر ما سؤال کردن و بر اهل علم، جواب دادن واجب است، چنانچه قبول کردن واجب نباشد، سؤال یا جواب لغو خواهد بود و برای اینکه لغویت پیش نیاید باید جواب حجت باشد.

اشکالات به استدلال به آیه برای حجیت خبر واحد

این آیه مربوط به نبوت و اصول دین است و در اصول دین خبر واحد حجت نیست. مضافاً بر اینکه اهل ذکر یا علمای یهود هستند که قول آن‌ها حجت نیست و یا ائمه اطهار علیهم‌السلام هستند (کما اینکه شیخ کلینی در کافی بابی دارد که مراد از اهل ذکر، ائمه علیهم‌السلام هستند و باید از ایشان سؤال کرد نه از علمای یهود که موجب گمراهی می‌شوند).

آیه می‌فرماید سؤال کنید تا علم پیدا کنید و علم حجت است و خبر واحد علم آور نیست.

پاسخ استاد به اشکالات

قرآن تفسیر دارد و تأویل. تفسیر یعنی پرده‌برداری از ابهام لفظ اما تأویل یعنی بیان مصداق آیه. اینکه حضرت امیر علیه‌السلام برای ابن عباس از شب تا صبح تفسیر نقطه باء بسم الله الرحمن الرحیم را می‌فرمود، معلوم است که مصداق را فرموده است و بیان مصداق، تأویل است. ائمه علیهم‌السلام قرآن را تأویل می‌کنند و علما تفسیر می‌کنند. ائمه علیهم‌السلام در تأویل این روش را دارند که یا مصداق بارز را می‌فرمایند یا مصداق خفی را ذکر می‌کنند.

روایاتی که می‌فرمایند اهل ذکر یعنی ائمه، اظهر مصادیق اهل ذکر را می‌فرماید و معنایش این نیست که دیگران اهل ذکر نیستند. لذا یک مرجع تقلید هم اهل ذکر است و می‌توان از او سؤال نمود.

آیت‌الله اراکی فرموده است: اگر آیه دلالت بر حجت خبر واحد کند، دلیل بر عدم حجیت خبر واحد می‌شود چون درصورتی‌که دال بر حجیت خبر واحد باشد، روایات کافی حجت می‌شوند و کافی می‌گوید اهل ذکر یعنی ائمه اطهار علیهم‌السلام و شامل روات نمی‌شود در این صورت اخبار آحاد حجت نیستند.[3]

پاسخ این است که روات، اهل ذکر هستند اما اظهر مصادیق نیستند.

اینکه آیه مربوط به نبوت و اصول دین است یا اینکه سؤال برای علم است؛ غرض از هر سؤالی متناسب با خودش است. اگر مسئله اصول دین بود، غرض یادگرفتن جواب است اما در مسئله فقهی غرض، عمل کردن است. آیه می‌فرماید سؤال کنید در اصول دین برای علم و در فروع دین برای عمل.

بقیه اشکالات هم همین جواب را دارند.