1403/10/05
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: الأمارات/حجية خبر الواحد /استدلال به آیات، آیه نفر
حجیت خبر واحد
استدلال به آیه نفر
آیا آیه نفر دلالت بر حجیت خبر واحد می‌کند؟
بررسی تلازم وجوب حذر و حجیت خبر واحد طبق آیه نفر
تقریباً همه آقایان مثل شیخ انصاری، آخوند خراسانی، بهجت و تبریزی مسلم دانسته‌اند که اگر آیه بر وجوب حذر دلالت کند، دلالتش بر حجیت خب واحد تمام است. کلام در دلالت بر وجوب حذر آیه است. اگر کسی بگوید حذر واجب است، حجیت خبر واحد ثابت می‌شود.
اینکه چگونه ثابت شود حذر واجب است، بحث شده است ولی مسلم دانسته‌اند که اگر بگوییم حذر واجب است، حجیت خبر واحد ثابت می‌شود.
می‌توان در مواردی گفت حذر واجب است یا حذر حسن است و واجب است ولی حجیت خب واحد ثابت نشود برخلاف نظر همه آقایان.
اکثر اهل سنت می‌گویند حضرت ابوطالب و پدر و مادر پیامبر (نعوذبالله) در جهنم هستند. بااینکه اشعار ابوطالب صریح در اعتقاد به نبوت پیامبر اکرم است و شکی نیست که پیامبر به همراه اصحاب بر سر مزار مادرش رفته و گریسته است. روشن است که پدر و مادر پیامبر اکرم موحد بوده‌اند؛ بهترین شاهد این است که در دوران جاهلیت افرادی موحد بوده‌اند مثل قُسّ بن ساعده، زید بن عمرو بن نفیل، ورقه بن نوفل، خویلد پدر حضرت خدیجه که همگی موحد بوده‌اند و شراب نمی‌نوشیدند و گوشت خوک نمی‌خوردند. همچنین پیامبر در مدینه به منزلی رفت که هدیه پادشاه تُبَّع بود؛ او می‌دانست که پیامبر به‌زودی ظهور می‌کند. لذا معروف بود که پیامبر به‌زودی ظهور می‌کند بنابراین پدر و مادر پیامبر می‌دانستند یا حضرت خدیجه از ابتدا می‌دانست که حضرت در آینده پیامبر می‌شود و با او ازدواج کرد، پس قطعاً موحد بودند و شکی نیست.
صالحی شامی در سبل الهدی و الرشاد در این بحث می‌نویسد: فقد قال العلماء: أحاديث الترغيب والترهيب لا يشترط فيها الصحة.[1]
احادیث ترغیب مانند احادیث ثواب الاعمال و احادیث ترغیب یعنی آنچه انسان را می‌ترساند. علماء گفته‌اند در این احادیث صحت شرط نیست ولو نادرست باشد می‌توان پذیرفت چون برای دوری از عملی، حدیث نقل شده است. در درایه معروف است که لازم نیست احادیث ترهیب صحیح باشند. اگر حدیثی برای حذر کردن نقل شده باشد، هدف تأمین شده ولو حدیث نادرست باشد. پس تلازمی بین حذر و صحت حدیث وجود ندارد. لذا اینکه آقایان مطرح کرده‌اند اگر دلالت بر وجوب حذر داشته باشد، صحت احادیث اثبات می‌شود، نادرست است.
بررسی دلالت آیه بر فهم حدیث یا نقل حدیث
مطلب دیگر اینکه برخی از بزرگان مانند آیت‌الله بهجت فرموده‌اند: این آیه شریفه درباره اجتهاد و تقلید است درباره نقل حدیث است؟ تفقه در زمان نزول آیه به معنای نقل حدیث بود نه فهم حدیث. برخی گفته‌اند آیه می‌فرماید: تفقه و تفقه به معنای فهم حدیث است ولی بحث ما درباره نقل حدیث است.
پاسخ می‌دهیم: در زمان نزول، هم کلمه فهم و هم کلمه نقل مطرح بوده و ائمه علیهم‌السلام فرموده‌اند: حَدِيثٌ تَدْرِيهِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ حَدِيثٍ تَرْوِيهِ.[2] لذا معلوم می‌شود هم درایت مطرح بوده است و هم روایت. در زمان ائمه اطهار علیهم‌السلام حدیثی را می‌شنیدند و نزد کسی می‌رفتند تا معنای حدیث را سؤال کنند.