موضوع: الأمارات/حجية خبر الواحد /استدلال به آیه نبأ

حجیت خبر واحد

استدلال به آیه نبأ از طریق مفهوم ایماء

شاید کسی بگوید وجه استدلال به آیه نبأ، دلالت ایماء است. اینکه آیه فرموده است: ﴿إِنْ جَاءَكُمْ فَاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَيَّنُوا﴾[1] ، معلوم می‌شود آنچه ملاک در وجوب تبین است، فسق است و اگر فسق نباشد، تبین لازم نیست.

اشکال استاد

پاسخ این است که دلالت ایماء محل بحث است که آیا صحیح است یا خیر؟ در اصول الفقه مرحوم مظفر دلالت ایماء آمده است اما در کفایه ذکر نشده است. برفرض صحت دلالت ایماء آیا در این آیه دلالت ایماء وجود دارد؟ برفرض صحت و برفرض وجود دلالت ایماء در این آیه، آیا به این معنا نیست که خبر عادل را بپذیرید؟ شاید فسق باعث شود که خبر فاسق را نپذیرید اما خبر عادل مشکل دیگری دارد و به خاطر آن مشکل خبر عادل هم قابل‌پذیرش نیست؛ بنابراین آیه نبأ با مفهوم ایماء حجیت خبر واحد را اثبات نمی‌کند.

استدلال به آیه نبأ از طریق وجود مقتضی و فقد مانع

آیه شریفه نبأ می‌فرماید خبر فاسق را نپذیرید. اگر خبری را قبول کنیم باید مقتضی و شرایط موجود باشد و موانع مفقود باشد. وقتی آتش می‌خواهد چیزی را بسوزاند باید آتش باشد، باد نباشد و چوب خشک باشد. اگر آتشی نباشد آیا می‌توان گفت چوب تر بود و نسوخت؟ وقتی عدم معلول مستند به فقدان شرایط یا مستند به وجود مانع می‌شود که مقتضی موجود باشد. اگر مقتضی موجود نیست نباید گفت چون مانع موجود است. خبر فاسق را چون فاسق است نپذیرید و فسق مانع است؛ یعنی باید مقتضی و شرایط موجود باشد و مانع دارد.

پس آیه می‌فرماید خبر واحد مقتضی و شرایط حجیت را دارد اما مانع دارد که آورنده آن است.

اشکال استاد

اصل این استدلال اشکالی ندارد. اشکال این است که شاید مانع نپذیرفتن خبر، منحصر در فسق نباشد. مشکل نپذیرفتن همیشه فسق نیست شاید خبر فاسق، به دلیل فسق است و خبر عادل مقتضی و شرایط را داراست اما مانع دیگری دارد مثلاً واحد است یا بینه نیست یا معارض دارد. اگر آیه می‌فرمود تنها مانع نپذیرفتن خبر فاسق، فسق است، استدلال مذکور درست بود؛ درحالی‌که آیه فرمود فسق، مانع است و منافاتی ندارد که مانع دیگری هم وجود داشته باشد.