موضوع: الأمارات/حجية خبر الواحد /دلایل قائلین به عدم حجیت خبر واحد

حجیت خبر واحد

سه مطلب پیرامون استناد به حدیث

برخی می‌گویند خبر واحد حجت نیست و برخی می‌گویند حجت است.

روشن است که برای استناد به یک حدیث در فقه، سه مطلب لازم است: اصل صدور حدیث یا حجیت حدیث تعبدا. مراد استعمالی که حجیت ظواهر و قول لغوی. جهت صدور یا مراد جدی. آیا محتوای حدیث، حکم واقعی خداست؟ آیا امام تقیه نکرده است؟ آیا امام در مقام شوخی نبوده است؟

مطلب اول: قائلین به عدم حجیت خبر واحد دودسته‌اند: دلیل نمی‌آورند چون خبر واحد، ظن است و اصل در ظن، عدم حجیت است. پس اصل عدم حجیت است. کسی که قائل به حجیت خبر واحد است و دلیل می‌آورد باوجود دلیل، اصل کنار گذاشته می‌شود؛ یعنی مانع می‌گوید دلیل بر حجیت نداریم ولی قائل به حجیت، دلیل می‌آورد. دلیل بر عدم حجیت می‌آورند. وقتی قائل به حجیت، دلیل می‌آورد، باب تعارض می‌شود.

دلایل قائلین به عدم حجیت خبر واحد

کسانی که قائل به عدم حجیت خبر واحد هستند، چهار دلیل دارند: اجماع آیات روایات عقل.

دلیل عقلی بر عدم حجیت خبر واحد، کلام ابن قبه است که ابتدای رسائل نقل شده است و قبلاً بحث شده است.

اجماع

سید مرتضی و صاحب مجمع‌البیان ادعا کرده‌اند اجماع بر عدم حجیت خبر واحد داریم. ابن ادریس و ابن زهره هم ادعای اجماع بر عدم حجیت دارند اما از سید مرتضی گرفته‌اند.

در مقابل شیخ طوسی ادعای اجماع بر حجیت خبر واحد کرده است.

ادعای اجماع سید مرتضی بر عدم حجیت خبر واحد

چرا سید مرتضی چنین ادعایی کرده است؟ برخی گفته‌اند سید مرتضی مثل کلینی و ابن ابی عقیل عمانی بوده است که اهل سنت هم به او مراجعه می‌کردند. سید مرتضی نمی‌توانست بگوید من، بخاری یا صحیح مسلم را قبول ندارم، لذا می‌فرمود خبر واحد را قبول ندارم و مرادش احادیث اهل سنت بوده است.

سید مرتضی می‌فرماید: الخبر الواحد لا یفید علما و لا عملا. در فقه، ظن کفایت می‌کند اما در تفسیر یا اعتقادات، علم لازم است. شاید سید مرتضی می‌خواهد بفرماید در تفسیر یا اعتقادات خبر واحد اجماعا حجت نیست.

سید مرتضی ادعای اجماع کرده است و ادعای سید، اجماع منقول به خبر واحد است درنتیجه خبر واحد حجت نیست. از حجیت قول سید مرتضی، عدم حجیت قول سید مرتضی پیش می‌آید و این دور است.

سیره علما معمولاً چیزی است که شیخ طوسی فرموده است و به خبر واحد اعتماد کرده‌اند اما سید مرتضی ادعای اجماع کرده است و فراوان مورد داریم که سید مرتضی ادعای اجماع کرده است ولی خلاف آن در علما هست مثلاً در موارد زیادی فرموده مما انفردت به الامامیه درحالی‌که این‌گونه نیست و اهل سنت هم همان فتوا را دارند.