1403/02/18
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: الأمارات/حجية ظواهر الألفاظ /دلیل حجیت قول لغوی
دلیل حجیت قول لغوی
درباره دلیل انسداد صغیر مطالبی مطرح شد که شاید این دلیل صحیح نباشد.
چند اشکال در قول لغوی
به چند نکته دیگر اشاره می‌شود:
برخی گفته‌اند احتیاجی به کتاب لغت در فقه و اصول نداریم، چون معنای اکثر کلمات روشن است و در مابقی می‌توان به اصول عملیه رجوع کرد.
چرا باید عجم‌ها به عرب‌ها رجوع کنند و نباید عرب‌ها به عجم‌ها رجوع کنند؟ همان‌گونه که خصوصیات و تفاصیل معنای کلمه ماء روشن نیست و نمی‌دانیم که آیا ماء شامل گلاب می‌شود، همان‌طور خصوصیات و تفاصیل کلمه آب در فارسی روشن نیست. خصوصیت آب فارسی مثل ماء عربی روشن نیست.
رجوع به کتاب لغت از این باب است که ظن اعتبار ندارد اما از ظن‌های غیر معتبر می‌توان به قطع رسید. از جمع ظنون غیر معتبره به قطع می‌رسیم و این قطع حجت است.
پاسخ استاد
کلمات زیادی در عربی داریم که معادل فارسی ندارند و این کلمات موضوع مسائل شرعی واقع شده‌اند. مثلاً کلمه حزم در روایات بسیاری آمده است. این کلمه در فارسی معادل دقیقی ندارد لذا مجبوریم به کتاب لغت مراجعه کنیم. حزم معنای اطمینان، دوراندیشی، تعقل و صبر دارد و در فارسی چنین کلمه‌ای نداریم. در فارسی کلماتی هست که موضوع حکم قرار می‌گیرد که معادل عربی ندارد مثل کلمه معنوی و معنویت که معادل عربی ندارد. این کلمه بامعنایی که فارس زبان‌ها اراده می‌کنند در عربی وجود ندارد.
کلمه ماء در عربی و معادل آن در فارسی (آب) موضوع حکم شرعی قرارگرفته است. در فارسی به آب هندوانه آب گفته می‌شود و در عربی گفته‌اند با ماء وضو بگیرید؛ اما هیچ عربی به آب هندوانه، ماء البطیخ نمی‌گوید بلکه عصیر گفته می‌شود. لذا این دو کلمه معادل یکدیگر نیستند. مثلاً ضرب و زدن، معادل نیستند. «ضرب الله مثلاً» معادل زدن در فارسی نیست. فراوان داریم کلماتی که معنای آن‌ها روشن است اما در زبان دیگر معنای دیگری دارد مانند زمین خوردم در فارسی که به عربی اکلت الارض نمی‌شود؛ بنابراین خصوصیات و تفاصیل کلماتی در عربی روشن نیست همان‌گونه در فارسی هم خصوصیات و تفاصیل کلماتی روشن نیست. با دانستن معنای مفردات، معنای کلام به دست نمی‌آید.
نیاز به لغت هست ولی روز قیامت در مقام پاسخ به خداوند نمی‌توانیم بگوییم چون فلان لغوی گفته است. قول صحابه (غیر معصومین) حجت نیست اما تأثیر در فهم قرآن و حدیث دارد و این تأثیر زیاد است. حتماً باید به کلمات و آثار صحابه مراجعه کرد بااینکه حجت نیست چون در تأثیر در فهم قرآن و حدیث دارد. در باب شان نزول آیا قرآن یک روایت صحیح السند نداریم. ولی روایات شان نزول تأثیر در فهم آیات دارند بااینکه حجت نیستند. کتاب‌های لغت هم این‌گونه هستند که حجت نیستند ام