درس خارج اصول استاد احمد عابدی

موضوع: النواهي/إقتضاء النهي عن الشيء /اقسام متعلق نهی

جمع‌بندی بحث اصل اولی در مسئله دلالت نهی بر فساد

جلسه گذشته بحث اصل اولی در مسئله مطرح شد. در مسئله اصولی، اصل اولی نداریم. در مسئله فقهی، در معاملات معروف آن است که اصل بر فساد است. گفتیم مثلاً اگر کسی موقع نماز جمعه معامله می‌کند، در اصل اینکه معامله است شکی نیست؛ اگر کسی در اصل معامله شک کند، باطل است و «اوفوا بالعقود» شامل آن نمی‌شود، اما اگر می‌دانیم عقد و معامله است، «اوفوا بالعقود» شامل آن می‌شود و داخل در عام «احل الله البیع» هم هست؛ اما نمی‌دانیم آیا با نهی «ذروا البیع» از تحت «اوفوا بالعقود» و «احل الله البیع» خارج شده است یا نه. در این صورت به عام تمسک می‌کنیم و معامله صحیح است.

در عبادات، مثلاً کسی در نماز سور عزائم را می‌خواند یا زن حائض نماز بخواند. اگر کسی یقین دارد که این نماز دارای مصلحت است ولی شارع نهی کرده است، مثل‌اینکه زن حائض هشتاد آیه قرآن بخواند، باطل نیست و ثواب هم دارد. اما در مثل نماز حائض اگر ملاک را دارد نمازش صحیح است و نهی آن در باب اجتماع امرونهی داخل می‌شود. اگر نمی‌دانیم ملاک دارد یا نه و یا گفتیم ملاک آن فقط از راه امر شارع تشخیص داده می‌شود چون از تعبدیات است، اصل عدم ملاک است پس باطل است.

بررسی اقسام متعلق نهی در مسئله

مقدمه دیگر بحث اقسام متعلق نهی است. ما گفتیم باید از کیفیت تعلق نهی بحث می‌شد اما کفایه اقسام متعلق نهی را بحث کرده است[1] . نهی گاهی به ذات عبادت است، گاهی به جزء عبادت است مثلاً نهی از قرائت سور عزائم در نماز واجب، گاهی به‌شرط عبادت است مثلاً نهی از وضو با آب غصبی، گاهی نهی از امر ملازم با عبادت است مثلاً نهی از اخفات نماز صبح.

اما نهی از ذات عبادت، خواهد آمد. اما نهی از جزء عبادت معمولاً چنین نمازی را باطل می‌دانند چون اگر کسی در نماز جزئی را انجام داد که مورد نهی بود مثل خواندن سوره سجده دار، یا سوره‌ای دیگر نمی‌خواند و نماز را تمام می‌کند، در این صورت سوره سجده دار که نهی دارد کالعدم است، پس نماز باطل است چون عمداً سوره را ترک کرده است. یا سوره‌ای دیگر می‌خواند که سوره دوم مصداق حدیث «مَنْ زَادَ فِي صَلَاتِهِ فَعَلَيْهِ الْإِعَادَةُ[2] » است.

دلیل دیگر آن است که سوره سجده دار که نهی دارد، کالعدم است وقتی سوره دیگر می‌خواند، سوره دیگر مثل کلام انسان در نماز است که باعث بطلان می‌شود. سوره اول چون نهی داشت، کلام انسان است و نماز را باطل می‌کند.