درس تفسیر استاد هادی عباسی خراسانی

موضوع: تفسیر ترتیبی(سوره آل عمران)/آل عمران آیه 81الی85 /عدم پذیرش راهی غیر از اسلام

﴿وَإِذْ أَخَذَ اللَّهُ مِيثَاقَ النَّبِيِّينَ لَمَا آتَيْتُكُمْ مِنْ كِتَابٍ وَحِكْمَةٍ ثُمَّ جَاءَكُمْ رَسُولٌ مُصَدِّقٌ لِمَا مَعَكُمْ لَتُؤْمِنُنَّ بِهِ وَلَتَنْصُرُنَّهُ ۚ قَالَ أَأَقْرَرْتُمْ وَأَخَذْتُمْ عَلَىٰ ذَٰلِكُمْ إِصْرِي ۖ قَالُوا أَقْرَرْنَا ۚ قَالَ فَاشْهَدُوا وَأَنَا مَعَكُمْ مِنَ الشَّاهِدِينَ﴾

﴿فَمَنْ تَوَلَّىٰ بَعْدَ ذَٰلِكَ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ﴾

﴿أَفَغَيْرَ دِينِ اللَّهِ يَبْغُونَ وَلَهُ أَسْلَمَ مَنْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ طَوْعًا وَكَرْهًا وَإِلَيْهِ يُرْجَعُونَ﴾

﴿قُلْ آمَنَّا بِاللَّهِ وَمَا أُنْزِلَ عَلَيْنَا وَمَا أُنْزِلَ عَلَىٰ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَالْأَسْبَاطِ وَمَا أُوتِيَ مُوسَىٰ وَعِيسَىٰ وَالنَّبِيُّونَ مِنْ رَبِّهِمْ لَا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِنْهُمْ وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ﴾

﴿وَمَنْ يَبْتَغِ غَيْرَ الْإِسْلَامِ دِينًا فَلَنْ يُقْبَلَ مِنْهُ وَهُوَ فِي الْآخِرَةِ مِنَ الْخَاسِرِينَ﴾[1]

1- وجه تسمیه اصر

اصر به معنای محدودیت است. از آنجا که عهد و پیمان یک محدودیتی است که انسان نسبت به حرفی که می‌زند یا چیزی که می‌نویسد، محدودیت می‌یابد، بر قراردادهای محکم هم اصر اطلاق می‌شود. ما از پیغمبران میثاقی می‌گیریم.

2- مراد از اقرار و شهادت

این اقرار و شهادت، اقرار به انبیای قبلی و شهادت به آن است و همچنین شهادت امّت به رسالت انبیای الهی است. هر پیغمبری که می‌آید، سلسله نبوت را تداوم می‌بخشد. دین و کتابی که می‌آورد منافاتی با اصل دین ندارد. شرعه و منهاجشان همان‌طور که در آیات دیگر نیامده، مختلف است؛ ولی دین واحد است. می‌توان همه اینها را اسلام به معنای تسلم حق بنامیم. اسلام به معنای اصطلاحی ولی دین رسول اکرم صلی الله علیه و آله است.

3- مراد از فسق

کسانی که از این اقرار و شهادت ما سر پیچی کنند کسانی هستند که فاسقند و از دین دور شدند. فسق به معنای دوری از کمالات و فطرت و انسانیت است.

4- تبیین آیه 83

یبغون یعنی انتخاب کردن است. آیا غیر دین خدا را انتخاب می‌کنید و حال آنکه تمام موجودات آسمانی و زمینی برای خدا تسلیم شده اند. هم صحبت از تسلیم تشریعی و هم تکوینی است.

طوعا و کرها: اختیاری یا بدون میل باید مطیع باشند.

الیه یرجعون: همه به خداوند بر می‌گردند. مبدأ اوست، مقصد نیز اوست. این آیه کلمه شریفه استرجاع را معنا می‌کند؛ که ﴿انا لله و انا الیه راجعون﴾.[2]

ارتباط با آیه قبلی آن است که دین حق دین اسلام است. دینی که تسلیم حضرت حق است.

آیه 84 تفصیل آیه قبل است. آیه‌ای آیه دیگر را مفسر است. هر آیه پیش‌نیاز بعدی و تفصیل آیه قبلی است.

قل خطاب به آقا رسول الله صلی الله علیه و آله است. بگو به خدا و بر آنچه بر شما و و بر ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و نوادگان و موسی و عیسی و پیامبرانی که از سوی خداوند هستند، ایمان آوردیم. هیچ فرقی بین انبیاء نمی‌گذاریم.

5- فرق رسول و نبی

رسول خبررسان است. نبی خبردار است. رسول علاوه بر خبر داشتن مسئولیت خبر دادن به دیگران را هم دارد. رسول کسانی هستند که دارای کتاب و شریعت هستند بر خلاف نبی. به عبارت دیگر همان خبررسانی است.

6- تعالیم مشترک انبیاء

در سوره بقره هم داشتیم. خط همه انبیای الهی خط توحید و دعوت به مبدأ و معاد است. در نماز و حج نیز مشترک هستند.

در تفضیل و تفضل فرق دارند ولی در حقیقت یکی هستند.

و نحن له مسلمون؛ و ما تسلیم او هستیم.

7- عدم پذیرش راهی غیر از اسلام

کسی که راهی را غیر از اسلام طی کند از او پذیرفته نمی‌شود. این اسلام تسلیم بودن محض باری تعالی است تا قبل و بعد را شامل شود. در اسلام اصطلاحی هم تسلیم بودن را داریم.

و هو فی الآخرة من الخاسرین؛ خدای نکرده در آخرت از زیان‌کاران است. این خسران در سود نیست بلکه خسران در سرمایه است. این دقتی است که باید شود اگر خدای نخواسته در حقیقت مراتب انبیاء فرق بگذارد، مؤمن به بعض و کافر به بعض است و پسندیده نیست. باید اقرار و اطمینان داشته باشد.