درس تفسیر استاد هادی عباسی خراسانی

موضوع: تفسیر ترتیبی(سوره آل عمران)/آل عمران آیه33الی36 /شناسنامه اجمالی انبیاء

﴿إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَىٰ آدَمَ وَنُوحًا وَآلَ إِبْرَاهِيمَ وَآلَ عِمْرَانَ عَلَى الْعَالَمِينَ﴾[1]

﴿ذُرِّيَّةً بَعْضُهَا مِنْ بَعْضٍ ۗ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ﴾[2]

﴿إِذْ قَالَتِ امْرَأَتُ عِمْرَانَ رَبِّ إِنِّي نَذَرْتُ لَكَ مَا فِي بَطْنِي مُحَرَّرًا فَتَقَبَّلْ مِنِّي ۖ إِنَّكَ أَنْتَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ﴾[3]

﴿فَلَمَّا وَضَعَتْهَا قَالَتْ رَبِّ إِنِّي وَضَعْتُهَا أُنْثَىٰ وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا وَضَعَتْ وَلَيْسَ الذَّكَرُ كَالْأُنْثَىٰ ۖ وَإِنِّي سَمَّيْتُهَا مَرْيَمَ وَإِنِّي أُعِيذُهَا بِكَ وَذُرِّيَّتَهَا مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ﴾[4]

1- شناسنامه اجمالی انبیاء

آیه 33 گزارش اجمالی سلسله انبیای الهی است. شناسنامه اجمالی و مختصر انبیای الهی در این آیه شریفه است. خداوند آدم، نوح، آل ابراهیم را انتخاب کرد. چه نسل حضرت اسحاق که انبیای بنی اسرائیل هستند و چه نسل حضرت اسماعیل که نبی معظم صلی الله علیه و آله هستند و نیز آل عمران را برگزید.

2- مصداق عمران

سوره آل عمران به خاطر همین آیه نام‌گذاری شده است. عمران، هم می‌تواند پدر حضرت موسی علیه السلام باشد و هم پدر حضرت مریم سلام الله علیها؛ و اینجا بیشتر پدر حضرت مریم سلام الله علیها است؛ چرا که بعداً هم ذکر حضرت مریم سلام الله علیها است. آل عمران مشترک بین دو نفر است و بیشتر پدر حضرت مریم سلام الله علیها است. حضرت عیسی علیه السلام آخرین پیامبری است که نبوت را تحویل نبی اسلام می‌دهند.

3- سیده نساء العالمین جهان علی الاطلاق و مختص به زمان

عالمین ذوی العقول و مقید به زمان خاص خودشان است. نسبت به حضرت صدیقه طاهره سلام الله علیها داریم که ایشان سیدة نساء‌العالمین است علی الاطلاق؛ ولی حضرت مریم سیدة نساء العالمین در زمان خود بودند.

4- مراد از ذریه

ذریة بعضها من بعض؛ اشاره به مقام ولایت است که ادامه نبوت است؛ ولی منافاتی ندارد که توضیح نسل انبیای گذشته در آیه قبلی باشد.

5- نسبت حقیقی سمیع و بصیر به خداوند

خداوند شنوا و دانا است. بعد از وصف قدرت، وصف علم بیشترین احاطه را دارد به خصوص وقتی با سمیع و علیم همراه می‌شود. نسبت سمیع و بصیر به حضرت حق باری تعالی چگونه است؟ سمع و بصر به نحو حقیقی اطلاق می‌شود. سمیع و بصیر است گاهی به معنای دیدن با گوش و چشم است و گاهی به معنای حقیقت شنوایی و بینایی است. نسبت به خداوند این گونه است.

6- نذر همسر عمران

جناب حنّة همسر عمران گفت: رب انی نذرت ما فی بطنی محرّرا؛ من نذر کردم آنچه قرار است به ولادت بیاید، آزاد شده باشد برای خدمات خانوادگی و مخدوم به خدمات بیت المقدس باشد. محرّر معنایش این است. خدایا نذر مرا قبول کن. انک انت السمیع العلیم؛ باز این دو صفت آمد. این بار به صورت خطاب از زبان حنّة.

7- مراد از وضع

وضع یعنی نهادن؛ چه معنوی و چه مادی. بچه را مادر زمین می‌گذارد. چون حمل را وضع کرد و به زمین گذاشت و بچه متولد شد گفت خدایا من او را دختر به دنیا آوردم. و خدا آگاه‌تر است به وضع.

8- عظمت حضرت مریم سلام الله علیها

این گفتمان لطافت دارد. خدا می‌داند جنسش چیست. انتظار داشتند پسر باشد. لیس الذکر کالانثی؛ در اینجا عظمت حضرت مریم سلام الله علیها معلوم می‌شود.

صحبت مادر حضرت مریم است یا حضرت حق؟ اگر صحبت مادر مریم است باید بگوید لیس الانثی کالذکر. به نظر ما سخن مادر حضرت مریم سلام الله علیها است.

9- مراد از نباتها حسنا

و انی سمیتها مریم. ما او را نام‌گذاری کردیم به مریم. ایشان و ذریه‌شان را در پناه حضرت حق قرار دادیم و از شیطان رجیم او را نگه داشتیم.

خدا به قبول حسن او را قبول کرد و انبتها نباتا حسنا؛ رشد نیکو داشت که مراد حضرت عیسی علیه السلام است. حضرت زکریا ایشان را به عهده گرفت.

هر موقع حضرت زکریا علیه السلام وارد می‌شد، می‌دید نزد او رزقی است. سؤال می‌شد این رزق از کجا؟ می‌گفت این از نزد خدا است. خدا هر کس را بخواهد بدون حساب رزق می‌دهد.

10- توصیه به ولایت و رهبری

سلسله رسالت سلسله نبوت و سلسله امامت انتخابی از سوی خدا است. از قدیم این مسیر مورد حمله بوده است. علامه حلی الفین نوشت و دو هزار دلیل بر ولایت آورد. می‌فرمود مهم‌ترین مسأله است. بیشترین حمله‌ها همیشه به رهبری جامعه بوده است. اگر این روزها دشمنان غربی و شرقی به مرجعیت و مقام معظم رهبری و نظام اسلامی حمله می‌کنند، حربه قدیمی کفار بوده و هست. جعل امامت که شد، مخالفین مخالفت و توطئه کردند. آنچه مهم است این است که امت اسلامی که در نماز می‌گویند اهدنا الصراط المستقیم راه را گم نکنند؛ این صراط مستقیم یعنی امامت و ولایت. قطعاً دین حق پیروز است. خس و خاشاک روی آب هر از چند گاهی می‌آیند و کنار زده می‌شوند. ﴿إِنْ تَنْصُرُوا اللَّهَ يَنْصُرْكُمْ وَيُثَبِّتْ أَقْدَامَكُمْ﴾.[5] ما هستیم که هستیم که هستیم؛ یعنی سلسله رسالت و امامت؛ ﴿فَاسْتَقِمْ كَمَا أُمِرْتَ وَمَنْ تَابَ مَعَكَ﴾.[6]