درس تفسیر استاد هادی عباسی خراسانی

موضوع: تفسیر ترتیبی(سوره بقره)/سوره بقره(آیات255الی257) /آیت الکرسی و مناقب آن

﴿اللَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ ۚ لَا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَلَا نَوْمٌ ۚ لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ ۗ مَنْ ذَا الَّذِي يَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ ۚ يَعْلَمُ مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ ۖ وَلَا يُحِيطُونَ بِشَيْءٍ مِنْ عِلْمِهِ إِلَّا بِمَا شَاءَ ۚ وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ ۖ وَلَا يَئُودُهُ حِفْظُهُمَا ۚ وَهُوَ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ﴾[1]

﴿لَا إِكْرَاهَ فِي الدِّينِ ۖ قَدْ تَبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَيِّ ۚ فَمَنْ يَكْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَيُؤْمِنْ بِاللَّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَىٰ لَا انْفِصَامَ لَهَا ۗ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ﴾[2]

﴿اللَّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ ۖ وَالَّذِينَ كَفَرُوا أَوْلِيَاؤُهُمُ الطَّاغُوتُ يُخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُمَاتِ ۗ أُولَٰئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ ۖ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ﴾[3]

1- فضیلت آیت الکرسی

    1. در روایات داریم که افضل آیاتی که بر رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله نازل شد، آیت الکرسی است.[4]

    2. در برخی روایات داریم ذروة القرآن آیت الکرسی است؛ إِنَّ لِكُلِّ شَيْءٍ ذِرْوَةً،وَ ذِرْوَةُ الْقُرْآنِ آيَةُ الْكُرْسِيِّ.[5]

    3. قله‌ آیات قرآن است.

    4. آیات قرآن بر اساس حفص از عاصم از امیرالمؤمنین علیه السلام 6236 آیه است و یکی از غرر آیات، آیت الکرسی است.

    5. آیت الکرسی نشانه عظمت و احاطه باری تعالی است.

    6. این آیه واجد اسمای الهی است. 16 اسم ظاهری و ضمیری از حضرت حق در این آیه مطرح شده است. اولین اسم، اسم شریف الله است. وقتی می‌خواهیم اتصال به حضرت حق پیدا کنیم اسم شریف یا الله را می‌گوییم. ذکر شریف یا الله حالت پاک کنی دارد که تمام نابسمانی‌ها و عصیان‌های قبلی محو می‌شود.

    7. آیت الکرسی آیه حفظ و سلامتی از سوی حضرت حق است. آن قدر نسبت به آثار و برکات آیت الکرسی روایات داریم که کمتر آیه‌ای این گونه است. اول صبح و شبانگاه موقع استراحت حتما این آیه را قرائت کنید.

    8. قال ( صلّى الله عليه وآله ) : «من قرأ آية الكرسي مرة ، محي اسمه من ديوان الاشقياء ، ومن قرأها ثلاث مرات ، استغفرت له الملائكة ، ومن قرأها أربع مرات ، شفع له الأنبياء ، ومن قرأها خمس مرات ، كتب الله اسمه في ديوان الابرار ، واستغفرت له الحيتان في البحار ، ووقي شر الشيطان ومن قرأها سبع مرات اغلقت عنه ابواب النيران ، ومن قرأها ثماني مرات ، فتحت له أبواب الجنان ، ومن قرأها تسع مرات ، كفي هم الدنيا والآخرة ، ومن قرأها عشر مرات ، نظر الله إليه بالرحمة ، ومن نظر الله إليه بالرحمة ، فلا يعذبه».[6]

2- قرائت آیت الکرسی راه برون رفت از مشکلات

اکثر مشکلاتی که مردم پیدا می‌کنند در این عصر و زمانه چون اختلاف طبقاتی اقتصادی رخ داده از چشم زخم است. راه برون‌رفت از این حسادت‌ها و رقابت‌های نا سالم و چشم زخم، آیت الکرسی است. رقابت خوب آن است که می‌گوید دوستم موفق است، من هم موفق شوم، ولی در حسادت می‌گوید او زمین بخورد و مانند دونده‌ای است که مانعی برای او ایجاد می‌کند. راه درمان اکثر مشکلات قرائت آیه شریفه آیت الکرسی است.

3- آیت الکرسی: تنها آیه 255 سوره بقره

آیت الکرسی تنها همین آیه 255 سوره مبارکه بقره است. اگر کسی نذر کند که آیت الکرسی را قرائت کند، همین آیه را بخواند کفایت می‌کند؛ تا هو العلی العظیم است. آن دو آیه دیگر آیت الکرسی نیست ولی در پناه آیت الکرسی است. مانند آیات قبلی که در پناه آیت الکرسی بود. تمام هستی را نورانی می‌کند.

4- نتیجه دهی سیر و سلوک با آیت الکرسی

اکثر سیر و سلوک‌هایی که نتیجه می‌دهد از آیت الکرسی تا آیت الکرسی است. آغاز و انجام آن سلوک آیه شریفه آیت الکرسی است. ان شاء الله اوایل صبحتان را با آیت الکرسی آغاز کنید. سفرهایمان را هم با این آیه آغاز کنیم و تمام کنیم. این آیه شریفه واجد اسم اعظم الهی است. اولیای الهی اکثر اموری که کاری از آنها صادر می‌شود، با تعداد خاصی از خواندن این آیه شریفه است. 5 بار، 10 بار و 12 بار و غیره.

5- آیت الکرسی نشانه احاطه باری تعالی

آیت الکرسی نشانه احاطه باری تعالی است و اینکه تمام هستی به اسمای الهی اداره می‌شود. به حیّ که صفت مشبهه است و دلیل بر ثبات است و قیّومی که مبالغه است. خداوند چرت و خواب ندارد و آنچه در زمین و آسمان است از اوست. هر کاری بخواهد انسان کند باید به اذن االله باشد. خدا آن قدر محیط است که تمام جهات را احاطه دارد.

6- مراد از اکراه

لا اکراه فی الدین؛ در دین نه اجبار بیرونی است و نه اجبار درونی.

کَره و کُره ماده اصلی اکراه است. اگر کسی از خارج مجبور شود کَره به فتح کاف است و اگر بیرونی باشد کُره است.

در کتاب التحقیق فی کلمات قرآن آمده است: « كره: أصل صحيح واحد يدلّ على خلاف الرضا و المحبّة... و التحقيق‌ أنّ الأصل الواحد في المادّة: هو ما يقابل الإرادة، و الإرادة هو طلب مع الاختيار و الانتخاب».[7]

7- نوع «لا» در لا اکراه فی الدین

لا می‌تواند ناهیه یا نافیه باشد. این لا نافی اجبار اولیه است. انتخاب اختیاری است ولی اگر انتخاب کردید حاکمیت آیات و دین الهی باید پذیرفته شود.

8- رسیدن علامه حسن زاده رحمه الله به مقام یقین به برکت قرآن

روزی مثل روزهای دیگر محضر استادمان حضرت علامه حسن زاده قدس الله نفسه الزکیة بودم. دیدم در حالت بسط و بشاشیت هستند. دیدم حمد می‌گوید. فلک الحمد بعدد ما فی السماء و کل ملک و فلک... عارف یا در حالت قبض یا بسط است. فرمودند: حسن حسن زاده همه دینش را به یقین دریافت کرد. فرمودند در تمام شک کردم. در دین آباء و اجدادی‌ام شک کردم. شک من مبدأ یقین شد و آنچه آنها رسیدند، بنده رسیدم. این به برکت قرآن است. وارد دین که شدید باید مراعات کنید.

9- مراد از الرشد و غیّ

رشد یعنی هدایت و غیّ یعنی ضلالت.

علامه مصطفوی می نویسد: «الرُّشْدُ: الصلاح و هو خلاف الغىّ و الضلال و هو اصابة الصواب. و التحقيق‌ أنّ الأصل الواحد في هذه المادّة: هو الاهتداء الى الخير و الصلاح- كما سبق في- دلّ. فالهداية ضدّ الضلالة، كما انّ‌ الرُّشْدَ ضدّ الغيّ، و هو الانهماك في الفساد».[8]

هدایت دو نقیض دارد یکی ضلالت و دیگری غوایت. اولی یعنی راه را گم کردن و دومی یعنی کسی که به نتیجه نمی‌رسد. هادی کسی است که به نتیجه می‌رسد. ضال یعنی کسی که راه را پیدا نکرده.

خداوند تکلیف ما لا یطاق ندارد. می‌ فرماید در دین اجباری نیست. ولی اگر پذیرفتید باید اجرا کنید. خدا کسی را در هدایت و ضلالت مستقیم قرار نمی‌هد. ما در نظام خوب جمهوری اسلامی و الحمدلله حاکمیت دینی هستیم. فردا از همین‌ها سؤال می‌شود. از این صبحگاه من و شما سؤال می‌شویم. آیت الکرسی خودش مصداق رشد است.

فمن یکفر بالطاغوت؛ کسی که راه طاغوت را برود که طغیان‌گر است. طاغوت نفس یعنی دشمن درونی. طغیان بیرونی هم هست که طاغوت‌هایی مانند امریکا و مانند او هستند.

10- مراد از العروة‌الوثقی

عروه دستگیر است و وثقی یعنی محکم.

علامه مصطفوی می نویسد:« العروة فعلة من العرو بمعنى الوصول النافذ: أى ما يوصل به. و العروة الروحانيّة عبارة عن تحقّق الايمان و الارتباط باللَّه تعالى و ترك الطاغوت. و إذا كانت العروة وثيقة: فهي غير منكسرة و غير منقطعة، فلا بوجد فيها انكسار يوجب قطع الاتّصال. فالإيمان الحقّ يلازم الاستمساك للنفس بالعروة الوثقى، و إذا تحقّق الاستمساك بها في طريق الايمان: فيقع تحت قيمومة الربّ و ولايته و توجّهه و لطفه».[9]

کسی که بخواهد در دریا غرق شود به هر چیزی چنگ می‌زند. الغریق یتشبث بکل حشیش. اگر دستش به ناجی برسد خوشحال می‌شود. خداوند دست‌گیر است نه مچ‌گیر؛ عکس شیطان. شیطان مچ‌گیری می‌کند برای دست‌انداز انداختن و خدا بر طرف می‌کند.

لا انفصام لها؛ برای این عروة الوثقی هیچ جدایی‌ای نیست.

11- ائمه علیهم السلام مصادیق عروة الوثقی

عروة الوثقی در روایت هست که: نحن العروة الوثقی.[10] ما بی دستگیر نیستیم، دست ما در دست ایشان و نائبان آنها هستیم. دست دادن به ولیّ دست دادن به امام زمان علیه السلام است. کسی که ایمان به خدا و کفران به طاغوت داشته باشد، بهترین دستگیره را دارد. خدا هم آگاه و هم شنوا است. آیت الکرسی یعنی کسی که دستگیرده دارد و این را در دست دارد. کسی که چنین است توانا است.