درس تفسیر استاد هادی عباسی خراسانی

موضوع: تفسیر ترتیبی(سوره بقره)/سوره بقره(آیات221و222) /اساس و استواری اسلام بر پایه حرمت و احترام به خطوط قرمز

﴿وَلَا تَنْكِحُوا الْمُشْرِكَاتِ حَتَّى يُؤْمِنَّ وَلَأَمَةٌ مُؤْمِنَةٌ خَيْرٌ مِنْ مُشْرِكَةٍ وَلَوْ أَعْجَبَتْكُمْ وَلَا تُنْكِحُوا الْمُشْرِكِينَ حَتَّى يُؤْمِنُوا وَلَعَبْدٌ مُؤْمِنٌ خَيْرٌ مِنْ مُشْرِكٍ وَلَوْ أَعْجَبَكُمْ أُولَئِكَ يَدْعُونَ إِلَى النَّارِ وَاللَّهُ يَدْعُو إِلَى الْجَنَّةِ وَالْمَغْفِرَةِ بِإِذْنِهِ وَيُبَيِّنُ آيَاتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ﴾[1]

﴿وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الْمَحِيضِ قُلْ هُوَ أَذًى فَاعْتَزِلُوا النِّسَاءَ فِي الْمَحِيضِ وَلَا تَقْرَبُوهُنَّ حَتَّى يَطْهُرْنَ فَإِذَا تَطَهَّرْنَ فَأْتُوهُنَّ مِنْ حَيْثُ أَمَرَكُمُ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ التَّوَّابِينَ وَيُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِينَ﴾[2]

1- ارتباط آیه 221 با آیات گذشته

پس از مسائل مختلف سیاسی و اجتماعی راجع به قتال و جنگ و رسیدگی به ایتام و اصلاح امور آنها، خداوند مسئله مهم خانوادگی را مطرح می‌کند. و آن اینکه با زن‌های مشرک حق ازدواج ندارید. از منع‌های قانون ازدواج است.

2- منع های قانون ازدواج

ازدواج حدود قرمز مشخصی دارد. یکی اینکه با مشرکات ازدواج نکنید تا مؤمن شوند. مردان مسلمان اگر بخواهند با زنان مشرک ازدواج کنند باید ایمان بیاورند. کسی شبهه نشود که اهل کتاب جزو اینها نیستند. آنها موحد هستند. کنیزی که مؤمن باشد از زن آزاد مشرک بهتر است. خیر افعل تفضیل نیست. بلکه خوب است. معنی تعین دارد. امه مؤمن باید در مقابل مشرک باشد. گرچه باعث شگفتی شما شود. اگر زن مشرک خصوصیاتی داشت که شما را شگفت‌زده کرد، این پیمان زناشویی نباید انجام شود. در مرحله دوم فرمود مردان مشرک را هم به نکاح نیاورید تا ایمان بیاورند. برده مؤمن باید باشد نه بنده‌ای که مشرک باشد. اینها شما را به آتش می‌خوانند اگر این ازدواج صورت گیرد. راهی برای دوزخی شدن شما باز می‌شود.

خداوند شما را دعوت به جنت و بهشت و مغفرت می‌کند. جنت مقدم شده است بر مغفرت و حال آنکه مغفرت انسان را به جنت می‌رساند.

3- انواع اهداف قرآن در بیان آموزه ها و تقدم و تأخر آن

در آیات شریفه قرآن که صحبت از اهداف انسانی است، برخی اهداف میانی و برخی دیگر اهداف نهایی است. قرآن در وقت دعوت اهداف نهایی را مطرح می‌کند. چون می‌خواهد رغبت ایجاد کند، اهداف نهایی را مطرح می‌کند. انبیای الهی آمدند تا تزکیه و تعلیم داشته باشند. وقتی صحبت اجرا است، اهداف میانی مقدم و اهداف نهایی مؤخر می‌شود. اینجا صحبت از دعوت و اهداف نهایی مطرح می‌شود. مثلاً معلمی به دانش‌آموز و دانشجویی می‌گوید اگر درس بخوانی این گونه می‌شوی. ولی موقع اجرا از مقدمات و اهداف میانی شروع می‌شود. امروز بخوان که در این امتحان قبول شوی. تا مغفرتی نباشد بهشتی نیست. مغفرت هدف میانی و بهشت هدف نهایی است. اینجا صحبت دعوت است و اهداف نهایی اول می‌آید. در اجرا اهداف میانی می‌آید. اهداف میانی در مقام اجرا و سلوک نزدیک به انسان هستند. تا مغفرتی نباشد بهشتی نیست. وقتی می‌خواهد برسد، باید مغفرت باشد.

و یبین آیاته؛ خدا آیاتش را می‌گوید شاید متذکر شوند. یکی از خطوط قرمز در ازدواج، ازدواج با فرد مشرک است. این دو آیه صحبت از خطوط قرمز نکاح است.

4- مراد از محیض

محیض مصدر میمی از حیض است. به معنای چیزی که روان است و جابجایی دارد. به این دلیل حیض و ایام عادت ماهیانه را حیض می‌گویند که خون‌هایی در بدن‌ خانم‌ها حرکت می کند. از شما درباره عادت ماهیانه خانم‌ها سؤال می‌کنند. بگو این عادت ماهیانه یک اذیتی است. وقتی خانم عادت می‌شود می‌گویند قاعدگی یعنی بازنشستگی موقت. از برخی عبادات می‌مانند. روزه نمی‌توانند بگیرند. از برخی کارهای زناشویی هم بازنشسته می‌شوند.

5- آراء در پاکی زن حائض

فاعتزلوا...؛ گویا از دین و همه چیز ساقط است. در دین مسیحیت چیزی به نام کناره‌گیری در ایام حیض نیست. اسلام این را تعدیل کرد. با اینها آمیزش و نزدیکی نداشته باشید تا پاک شوند. بحث است که آیا پاک شدن به صرف اتمام عادت ماهیانه است یا طهارت اصطلاحی شرعی و غَسل و غُسل را هم باید داشته باشند؟ معرکه آراء است.

    1. برخی گفته اند به صرف پاک شدن از خون مجامعت جایز است.

    2. برخی گفته اند محل را پاک کنند کافی است.

    3. برخی گفته اند باید غسل هم انجام دهند.

به نظر ما همین که اینها از روانی خون نجات یابند و ایام عادت ماهیانه تمام شود، پاک می شوند. عادت برای برخی معینه و برخی مضطربه است. اقلش سه روز و اکثرش ده روز و متوسط پنج روز. اطباء می‌گویند خانم‌هایی که عادت آنها بین 5 و 10 باشد بهترین شرایط را برای بارداری دارد. اگر خانمی عادت نشود باردار نمی‌شود. زمان بعد از پاک شدن از حیض، بهترین ایام برای بارداری خانم است. این حیض تمام مجرای خاص را که برای توالد است، شست‌وشو می‌دهد؛ با وجودی که خون است، تا آماده شود برای فرزندپروری و انسان پروری.

فاذا تطهرن...؛ همان سه احتمال بالا اینجا هم هست. وقتی پاک شدند یا غَسل و غُسل انجام دادند می‌توانید نزدیک خانم‌ها شوید؛ از محلی که خداوند فرموده است. خداوند توابین و پاکان را دوست دارد.

6- سّر حائض شدن بانوان

این قانون خانوادگی و زناشویی است که در هر ماه این الفت یک مفارقت موقت داشته باشد. رمز حیض شدن خانم‌ها این است که در بهترین نظام‌های خانوادگی یک مفارقت موقت بیاید تا ادامه زندگی را شیرین‌تر کند. نه اینکه با جر و بحث راه مفارقت را بروند. به لحاظ جسمی هم شست و شویی است؛ برای آمادگی بارداری خانم‌ها. مراکزی که ناباروری را درمان می‌کنند اساس کارشان بر مبنای عادت ماهیانه خانم‌ها است. بارور کردن آنهایی که ضعیف یا نابارور هستند بر اساس عادت ماهیانه تنظیم شده است.

7- اساس و استواری اسلام بر پایه حرمت و احترام به خطوط قرمز

اسلام برای نظام خانوادگی خطوط قرمزی قرار داده است. در ایام حیض باید مراعات کرد. مثلا خواهر زن حرمت دارد. از حرمت خواهر هم بیشتر است. خواهر محرم است ولی خواهر زن خیر. محرم یعنی ازدواج با آن حرمت دارد. این احترامی برای نظام خانوادگی است. اگر مردی خواست با خواهرزاده و یا برادرزاده خانم ازدواج کند، حتما اذن زن لازم است وگرنه جایز نیست. یا اگر سه بار طلاق داد محلّل نیاز است. باید یکی با زن ازدواج کند و بعد از طلاق برگردد. اگر 9 بار فردی را طلاق داد حرمت ابدی می‌ شود. خداوند توابین و متطهرین را دوست دارد. ما می‌خواهیم شما پاک باشید و با ما مرتبط باشید. سراغ مشرکین و مشرکات نروید. مراقب خانم‌ها باشید و حدود را رعایت کنید. ما می‌خواهیم شما همه جزو پاکان باشید.

8- راهکار برای رفع مشکلات زندگی

رسول الله صلى الله عليه وآله لما قيل له: احب أن يوسع علي في الرزق ؟ دم على الطهارة يوسع عليك في الرزق؛[3] محضر مبارک رسول گرامی اسلام آمدند و عرضه داشتند؛ مشکلات زندگی‌ام خیلی زیاد است. فرمودند دم علی الطهارة. همیشه با وضو باش.