درس تفسیر استاد هادی عباسی خراسانی

موضوع: تفسیر ترتیبی(سوره بقره)/سوره بقره(آیات168-169) /دو شرط استفاده انسان از دنیا- راهکار تسلط بر شیطان

﴿يَا أَيُّهَا النَّاسُ كُلُوا مِمَّا فِي الْأَرْضِ حَلَالًا طَيِّبًا وَلَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ ۚ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ﴾[1]

﴿إِنَّمَا يَأْمُرُكُمْ بِالسُّوءِ وَالْفَحْشَاءِ وَأَنْ تَقُولُوا عَلَى اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ﴾[2]

تا کنون دو خطاب یا ایها الناس داشتیم. یکی در اوایل سوره ﴿يَا أَيُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوا رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُمْ وَالَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ﴾؛[3] خطاب عام برای نهادینه کردن عبادت برای همه انسان‌ها؛ دومین آیه همین آیه 168 است.

1- دو شرط برای استفاده بشر از دنیا و امکانات آن

این یعنی در اسلام رهبانیت نیست. استفاده از نعمت‌های الهی قانون است. این آیه در مقام اباحه ما فی االارض است؛ نه الزام. این امر برای مأکول است نه برای اکل. مما فی الارض برای تبعیض است. یکی با خصوصیت حلال بودن و دیگری طیب و خوب و پاک بودن. حلال و پاک بودن شرط همگانی برای چیزهایی است که خدا اجازه استفاده به بشر داده است. اگر غذایی حلال نبود، اجازه خوردن ندارد. اگر طیب و پاکیزه نبود؛ نجس بود، باز هم قابل استفاده نیست. انسان طبق این آیه کریمه باید حلال‌خوار و پاک‌خوار باشد. نهیی که حضرت حق دارد این است که و لا تتبعوا خطوات الشیطان؛ گام‌های شیطان را پیروی نکنید. او مبعّد است؛ از خدا دور می‌کند. حلال را حلال می‌گویند چون از حلّ می‌آید؛ به معنای گشودن گره است. حلال گره را از غذای ما می‌گشاید.

2- اشاره آیه به قانون اباحه نه الزام

حلالا طیبا قانون اباحه است نه اینکه حتما باید بخورید. طیب بودن حلال یعنی اینکه حلال باید پاکیزه باشد. طیب یعنی متعفن و کثیف و نجس نباشد. پیروی از خطوات شیطان نکنید.

3- کاربرد طیب در قرآن

    1. برای ذریه؛ ﴿ذُرِّيَّةً طَيِّبَةً﴾؛[4]

    2. برای خاک؛﴿صَعِيدًا طَيِّبًا﴾؛[5]

    3. برای شهر؛﴿الْبَلَدُ الطَّيِّبُ﴾؛[6]

    4. کلام و سخن؛﴿الْكَلِمُ الطَّيِّبُ﴾؛[7]

انسان باید در شهر پاک باشد و با سخن پاک و با ذریه پاک زندگی کند. جای پای آثار شیطان را نروید. این شیطنت برای شما دشمنی آشکار است. او را متابعت نکنید. شیطان در دعوتش آرام آرام دعوت می‌کند. اول سعی می‌کند آدم را از مستحبات بگیرد بعد وارد در مکروهات و بعد وارد حرام کند. آرام آرام مسیر انسان را تغییر می‌دهد. برای هر فردی شیطان دامی از دام‌ها دارد.

4- امر شیطان به بدی و زشتی

عداوتش هم ظاهر است.شیطان شما را به زشتی‌ها و بدی‌ها امر می‌کند. گناه، گاهی زشتی است و گاه فحشاء است. گاهی این بدی‌ها برای انسان نشانه می‌شود. فاحشه را هم فاحشه گویند؛ چون این قدر گناهی را مرتکب شده که در آن شهرت خاصی یافته است. شیطان امر به سوء و فحشاء می کند. شیطان اول دعوت می‌کند، بعد زینت می‌ دهد، بعد شیرین آن را در کام گنهکاران شیرین می کند و آرام آرام آنها را تسخیر می‌کند.

5- داستان شیخ انصاری رحمه الله و شیطان

به خودم و شما عرض می‌کنم برای خودمان برنامه‌ریزی کنیم. مراقبت کنیم در دام او نیفتیم. او بسیار به کار خود آگاه است. شاگرد شیخ انصاری شب خواب دید شیطان طناب‌هایی به محکمی و به اندازه ستون‌های مسجد برای استاد تهیه کرده که هفت طناب محکم را شیخ پاره کرده است. روز نزد استاد آمد. خوابش را تعریف کرد. استاد گفت حق است. دیشب 7 مرتبه شیطان به سراغم آمد ولی او را زمین‌گیر کردم. در برخی مطالبه‌ها هست که برخی افراد نیاز به طناب ندارند؛ بدون آن دنبال شیطان می‌روند. مراقب باشیم طناب‌های شیطان باید بریده شود.

6- راه های تسلط بر شیطان

    1. یکی از اذکاری که به ما کمک می‌کند بر شیطان مسلط شویم؛ خواندن سوره ناس و فلق است. این دو را زیاد بخوانید.

    2. گفتن اعوذ بالله من الشیطان الرجیم. اینکه قبل قرائت می‌خوانیم، چون در محضر خدا هستیم و باید از دستبرد شیطان در امان باشیم.

7- هر حرفی را در نظام وجود و ملکوت نباید بزنیم

و ان تقولوا علی الله ما لا تعلمون؛ و اینکه نسبت به خدا چیزی بگویید که نمی‌دانید. از روی جهل به خدا چیزهایی را نسبت دادن. هر حرفی را در نظام وجود و ملکوت نباید بزنیم. بارها عرض کردم یکی شبهه علمی و دیگری شهوت عملی، دو راهزنی است که شیطان از آنها استفاده می‌کند. اینجا شبهه علمی است.

8- نماز، راهکار بستن دست شیطان

شیطان امر به بدی می‌کند و فحشا و می‌دانید چیزی که دست شیطان را از استفاده سوء و زشتی می‌بندد، نماز است؛ ﴿إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَىٰ عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَرِ﴾.[8] شیطان کارش امر به زشتی و بدی‌ها است و نماز کارش بازداشتن از بدی‌ها و زشتی‌ها است. باید نسبت به حضرت حق ادب مع الله داشته باشیم. رعایت سخن‌ها را داشته باشیم. اگر ادب مع الله داشتیم می‌توانیم به مقاماتی برسیم.