درس تفسیر استاد هادی عباسی خراسانی

موضوع: تفسیر ترتیبی(سوره بقره)/سوره بقره(آیات 159 الی 162) /کتمان حق، نتیجه و راه بخشیده شدن آن

﴿إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ مَا أَنْزَلْنَا مِنَ الْبَيِّنَاتِ وَالْهُدَىٰ مِنْ بَعْدِ مَا بَيَّنَّاهُ لِلنَّاسِ فِي الْكِتَابِ ۙ أُولَٰئِكَ يَلْعَنُهُمُ اللَّهُ وَيَلْعَنُهُمُ اللَّاعِنُونَ﴾[1]

﴿إِلَّا الَّذِينَ تَابُوا وَأَصْلَحُوا وَبَيَّنُوا فَأُولَٰئِكَ أَتُوبُ عَلَيْهِمْ ۚ وَأَنَا التَّوَّابُ الرَّحِيمُ﴾[2]

﴿إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَمَاتُوا وَهُمْ كُفَّارٌ أُولَٰئِكَ عَلَيْهِمْ لَعْنَةُ اللَّهِ وَالْمَلَائِكَةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِينَ﴾[3]

﴿خَالِدِينَ فِيهَا ۖ لَا يُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذَابُ وَلَا هُمْ يُنْظَرُونَ﴾[4]

1- متعلق لعن

کسانی که آیات واضحه و معجزات و کرامات و هدایت را کتمان می‌کنند، مورد لعن خداوند و لعنت کنندگان واقع می شوند.

    1. اگر مراد از کتاب تورات و انجیل باشد، متعلق لعن یهود و نصاری هستند.

    2. گرچه آیه درباره کتمان یهود و نصاری است، ولی چون فعل مضارع یکتمون است؛ در هر زمانی و توسط هر کسی که کتمان صورت گیرد، حکم لعنت بر آنها جاری است. و یلعنهم اللاعنون؛ لعنت‌کننده‌ها هم این‌ها را لعنت می‌کنند.

2- راه بخشیده شدن کتمان کنندگان

مگر کسانی که این چند کار را انجام دهند: توبه کنند، خود را اصلاح کنند و کتمان خود را بیان کنند. اینها اهل علم را هم شامل می‌شود. اگر خدای نخواسته کتابی نوشتند و شبهه‌ای در دل مردم انداختند، تنها به این نیست که فقط توبه کنند و خود را اصلاح کنند؛ بلکه باید بیان هم کنند. شبهه را القاء کردند، جواب آن را هم باید بنویسند و القاء کنند.

3- مراد از توبه خداوند برای کتمان کنندگان

فاولئک اتوب علیهم؛ کسانی که این سه کار را انجام دهند، حضرت حق می‌فرماید توبه آنها را می‌پذیرم و من توبه می‌کنم. بازگشت خدا به توبه انسان یعنی پذیرفتن توبه. من تواب و رحیم هستم. قبول توبه می‌کنم و کتمان آنها را نادیده می‌گیرم.

4- نتیجه لعنت الهی، فرشتگان و مردم

کسانی که بر این حال مردند و کافر بودند بر اینها لعنت خداوند و فرشتگان و مردم است. همه این لعنت‌ها هست. خلود در این لعنت الهی دارند. لعنت الهی همیشگی است؛ لا یخفف عنهم العذاب و لا هم ینظرون؛ نه تخفیف دارند نه نگاه به آنها می‌شود.

اگر کسی توبه کرد و اصلاح کرد مورد پذیرش است توبه آنها ولی اگر توبه نکردند و لجاجت کردند و در حال کفر رفتند لعنت خدا را دارند که دوری از رحمت است، و لعنت فرشته‌ها نیامدن نعمت است، و لعنت مردم دوری مردم از آنها است. حق‌مداری باید در جامعه رواج یابد.

5- روایت ضمن آیه

در روایات ضمن آیه کتمان آمده است که در مورد کتمان ولایت مولی علی علیه السلام می باشد.

«الْعَيَّاشِيُّ:عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ،عَمَّنْ ذَكَرَهُ،عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ(عَلَيْهِ السَّلاَمُ):«إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ مٰا أَنْزَلْنٰا مِنَ الْبَيِّنٰاتِ وَ الْهُدىٰ فِي عَلِيٍّ(عَلَيْهِ السَّلاَمُ)».[5]

روایات و احادیث در ضمن این آیات، احادیث مصداقیه است. حق، عنوان کلی است. هرچه حقانیت و واقعیت دارد، باید بیان شود؛ چه رسالت و چه امامت و چه حقوق دیگر.