درس تفسیر استاد هادی عباسی خراسانی

موضوع: تفسیر ترتیبی(سوره بقره)/سوره بقره(آیه 103) /راهکار مقابله با سحر

﴿وَلَوْ أَنَّهُمْ آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَمَثُوبَةٌ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ خَيْرٌ ۖ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ﴾[1]

1- مراد از مثوبه

از ثواب است. چون بهره‌ آن به شخص بر می‌گردد. جزایی که از جانب خداوند می‌دیدند برای اینها بهتر بود. سراغ سحر رفتند.

راغب می نویسد: «أصل الثَّوْب: رجوع الشيء إلى حالته الأولى التي كان عليها، أو إلى الحالة المقدّرة المقصودة بالفكرة، وهي الحالة المشار إليها بقولهم: أوّل الفكرة آخر العمل».[2]

2- راهکار مقابله با سحر

راهکاری که قرآن در مقابل سحر ساحران ارائه می‌کند دو چیز است. یکی تقوا و دیگری ایمان. اینها اگر ایمان می‌آوردند به ثواب الهی می‌رسیدند و برای آنها خیر بود. سحر یا به کفر اعتقادی یا به کفر عملی بر می‌گردد. منشأ سحر کفر است؛ اعتقادی یا عملی.

راه برون‌رفت از سحر ساحران تقویت ایمان و تقویت تقوا است. هر کس ایمانش قوی‌تر باشد مورد سحر قرار نمی‌گیرد. هزاران جادو و جنبل کنند و انحراف عقیدتی و فکری به وجودآوردند، مؤمن راه خودش را می‌رود.

فلاح و نجاح انسان دور شدن از شبهه جاهلان و کافران است.

سحر برای افراد معمولی شاید خارق العاده باشد معجزه هم خارق العاده است ولی سحر اسباب عادی دارد ولی معجزه از سوی خدا است.

خداوند رحمت کند علامه حسن زاده آملی قدس الله نفسه الزکیة، وقتی صحبت سحر می‌شد، می‌فرمودند: سحر ساحرها مانند بازی کردن بچه‌ها با اسباب‌بازی‌ها است. به لحاظ عقل بچه‌اند.

اهل سحر معمولاً اهل نق و ناله هستند. نا شکری دارند به همین جهت اهل سحر شده‌اند.

3- خیر بودن ایمان و تقوا

آمنوا یکی برای آیه قبل است که درباره سحر است و یکی اینجا است که برای آنها خیر است. ایمان و تقوا خیر است. خیر ببینید یعنی با ایمان و تقوا حشر و نشر داشته باشید. اگر ایمان و تقوا داشتند خیر بود اگر می‌دانستند. لو امتناعیه است. یعنی بعدش چیزی رخ نمی‌دهد. اینها در جهل هستند. نمی‌دانستند باید ایمان و تقوا داشته باشند و دنبال شرور و اشرار رفتند.

می‌طلبد برای کارهای علمی و اعتقادی و سیر و سلوک برنامه‌ریزی کنیم که در مسیر ایمان حرکت کنیم. آمدن در آن چیزی و ماندن در آن چیز دیگری است.

4- راهکار ساحران برای مقابله با رسولان الهی

از این آیات استفاده می‌شود که ساحران معمولاً با القای شبهه و با ایستادن مقابل رسولان الهی می‌ایستند. حضرت سلیمان با قدرت الهی مقابل آنها ایستاد؛ ولی کفار و مشرکین به وی نسبت سحر دادند. به پیامبر نیز نسبت سحر می دادند. سحر منطقه‌ای و معجزه فرا منطقه‌ای است. در شق القمر گفتند آنها که در سفر هستند ببینید ماه را نصف دیدند یا خیر؟ آمدند گفتند ما هم دیدیم. این معجزه است نه سحر.