درس تفسیر استاد هادی عباسی خراسانی

موضوع: تفسیر ترتیبی(سوره بقره)/سوره بقره آیه 91 /مناظره خداوند با یهود

﴿وَإِذَا قِيلَ لَهُمْ آمِنُوا بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ قَالُوا نُؤْمِنُ بِمَا أُنْزِلَ عَلَيْنَا وَيَكْفُرُونَ بِمَا وَرَاءَهُ وَهُوَ الْحَقُّ مُصَدِّقًا لِمَا مَعَهُمْ ۗ قُلْ فَلِمَ تَقْتُلُونَ أَنْبِيَاءَ اللَّهِ مِنْ قَبْلُ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ﴾[1]

1- -تناسب آیات با آیات گذشته

در آیات گذشته صحبت در مورد نعمت‌های بنی اسرائیل و کارها خصوصیات آنها بود. این آیه هم برای یهود است. آنها در تورات خوانده بودند که رسول الله صلی الله علیه و آله خواهد آمد. بین مدینه و احد ساکن خواهد شد. در فدک و خیبر و اطراف کوه احد سکونت گزیدند و آماده پذیرش اسلام شدند. ولی وقتی حضرت آمدند حسادت شروع شد و نپذیرفتند و در مقابل دعوت رسول مکرم صلی الله علیه و آله را انکار کردند. گفتند: کاش پیامبرانی از ما می‌آمد.

وقتی که گفته می‌شود به آنها ایمان بیاورید و به آنچه خداوند نازل کرده است؛ که قرآن و معارف توحیدی و الهی باشد؛ جواب اینها این است: ما به آنچه که نازل بر ما شده است، ایمان می آوریم. این ویژگی نژادپرستی آنها است. باید بر یهود و بنی اسرائیل نازل شده باشد وگرنه مؤمن نیستند. به آنچه ورای این باشد کافر می‌شوند.

2- -معانی لغوی واژه وراء

    1. از ورء یرء به معنای پر شدن و بر طرف کردن چیزی می‌باشد.

    2. به معنای نسل و طایفه هم به کار گرفته می‌شود.

    3. در قرآن نوادگان و اسبات هم ما وراء گفته می‌شود. ما ورائه یعنی پشت در پشت.

    4. از وری یری است. توریه هم از این است. یعنی چیزی را پنهان کردن.

    5. به معنی خلف و قدام هر دو است. چیزی که چیز دیگری را بپوشاند چه جلو و چه پشت سر یا خفا.

    6. از ماده دوم باشد در اینجا بهتر است. گاهی در طرف دیگر مخفی می‌کند و گاهی پشت سر. مهم مخفی و پنهان کردن است. و یکفرون بما ورائه. به آنچه غیر از این تورات و ما انزل علینا باشد کافر می‌شوند. ضمیر ما ورائه به ما انزل باز می‌گردد.

3- -و هو الحق مصدقا لما معهم

ضمیر هو الحق به ما انزل الله بر می‌گردد. می‌گویند آنچه بر ما نازل شده ایمان می‌آوریم و حال آن که ما انزل الله حق است.

قرآن در ادامه ما نزل انبیای گذشته است. اسلام از اولین رسول آغاز شده است و در آخرین رسول به اکمال رسیده است. خاتِم و خاتَم نبیین نبی ما است. هم ختمیت رتبی و غیر آن دارد.

آنچه خداوند نازل کرده است حق است و مصدق آن چیزی است که با یهودی‌ها است.

4- -مناظره خداوند با یهود

قُلْ فَلِمَ تَقْتُلُونَ أَنْبِيَاءَ اللَّهِ مِنْ قَبْلُ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ؛ همین که ایمان به آنچه نازل به شما شده است ایمان می‌آورید را هم قبول ندارید. مناظره قشنگی است. اگر چنین است چرا انبیای قبلی را کشتید.

5- -مراد از «ما وراء»

ما وراء کل ما انزل الله است. ما انزل الله همان ما وراء است. آنها گفتند آنچه به ما نازل شود قبول داریم و آنچه نباشد خیر. خدا فرمود آنچه بر شما نازل شود هم قبول ندارید.

اینها تعصب داشتند و نژادپرست بودند. اگر آیات قرآن نبود، از تورات و انجیل هم خبری نبود. قرآن باعث رواج تورات و انجیل شده است.

6- -مراد از هو الحق

و هو الحق جمله حالیه است. خبر مقدم شده، الحق هو بوده است. این مفید حصر است. مراد از ما وراء آیات شریفه قرآن است. اینها ایمان نیاوردند و نمی‌آوردند و نژاد پرست هستند. این آیه هم توضیح همان نژادپرستی آنها است. اولاً به آنچه معیار ایمان است اعتقاد ندارند. ثانیاً اگر به آنچه نازل بر آنها می‌شود؛ اعتقاد داشتند، چرا پیامبران را کشتند؟ اینها بهانه‌های مختلفی می‌گرفتند.

7- -متعلق امر یهودی ها هستند

امر به ایمان که صیغه جمع آمنوا است، متعلقش یهودی‌ها هستند. که می‌گویند باید بر خودمان نازل شود تا ایمان بیاوریم. یکی از اوصاف قرآن مصدقا لما معهم است. مصدق انبیاء و کلام‌های گذشته است. کتب آسمانی در طول هم هستند نه در عرض هم. این از باب جدال احسن است. خدا جواب می‌دهد که کتب الهی از هم جدا نیستند. ما معتقد به رسالت حضرت موسی و حضرت عیسی علیهما السلام هستیم؛ مانند رسالت نبی معظم اسلام صلی الله علیه و آله. تورات و انجیل غیر محرف مانند قرآن حق است. کلام الهی از هم جدا نیست. یهود با لجاجت انکار می‌کند.

8- -رابطه بین حقانیت و تصدیق

رابطه خاصی بین حقانیت و تصدیق است. آنی که حق است مصدق هم هست. نتیجه اینکه در حکمت و برهان می‌خوانیم که واقعیت یک چیز بیشتر نیست. صدق هم برای این است که دو ندارد. دروغ هزار چهره است. دروغ دروغ می‌آورد به نظر قدیمی‌ها. صداقت یک چیز بیشتر نیست.

9- -مراد از «ما معهم»

مراد از ما معهم هم ممکن است؛

    1. بعضی از آیات تورات باشد.

    2. صفات آقا رسول الله صلی الله علیه و آله باشد.

ان کنتم مؤمنین نتیجه فلم تقتلون انبیاء الله است. هشداری است به بنی اسرائیل.

10- -آموزش شیوه مناظره

اینجا از راه معتقدات خصم و طرف مقابل او را اسکات می‌کند. این معنای جدال احسن است. ما مطالب مسلم طرف مقابل را بگیریم و از مقبولات او منکراتش را ثابت کنیم. یهود معتقد به ما الیهم هم نیستند چه رسد به ما انزل الینا.