1403/03/24
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: شرح اسمای الهی/شرح اسم شریف «الله» /آثار و خصوصیات اسم شریف «الله»
در این شب شهادت امام باقر (علیه‌السلام) ان‌شاء‌الله با اهل بیت طاهرین (علیهم‌السلام) محشور باشیم. ان‌شاء‌الله حشرونشر ما با اسماء الهی باشد؛ به برکت صلوات بر محمد و‌آل محمد.
عرض شد که تمام موجودات بر اساس اسماء الهی هستند. هیچ موجودی از موجودات، خارج از اسمای الهی نیستند. همین مطلب، ضرورت حشرونشر با اسمای الهی را بیان می‌کند. تکوینا در محضر اسمای الهی هستیم؛ اگر تشریعا در محضر آن بودیم، کمال انسانی است. کمال انسان به اراده‌ی انسان است. اراده‌ی او هم به انتخاب اسمای الهی است. در عدد اسمای الهی، روایات ما متعدد است. بیشترین عدد 4000 است. بعد 1001 و بعد 99 و 100 و اسمای مختلفی که در آیات و روایات آمده است.
در جلسات گذشته به این نتیجه رسیدیم که اسم شریف «الله»، جامع‌ترین اسمای الهی است. نظرمان نسبت به اسم شریف جلاله این است که هم مبدأ اسماء است، هم جمع آن و هم غایت آن است. برای همین، در آیات الهی به قدری که اسم شریف «الله» تکرار شده است، اسمی به این عدد تکرار نشده است.
جلاله بودن «الله»، یعنی بزرگترین اسم است؛ یعنی همه‌ی اسماء را در خود جمع دارد و فردی است که افراد است، اسمی است که اسماء است. معنایش را عرض کردیم که این است که معبودی جز او نیست.
بین «الله» و «اله» فرق است. «اله» به هر معبودی، حق یا باطل گفته می‌شود، ولی «الله» به معبودی گفته می‌شود که «حقه العبادة» و «مستحق للعبادة».
ما فصل ممیز انسان را «متأله» می‌دانیم؛ گرچه ناطق، فصل منطقی و اشتقاقی اوست. حقیقت فصل او به «تأله» است. ﴿وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ﴾.[1] معنای حشر با اسم «الله» معلوم می‌شود.
مناجات حضرت امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) را بنگرید: «اللهم انی اسئلک الامان»؛[2] مناجات ائمه (علیهم‌السلام)، خود شرح اسمای الهی است. یک اسم عینی الهی، حقیقت اسم را شرح می‌دهد. 8 مرتبه، تعبیر امان و امنیت و سلام را بیان می‌کند؛ به خصوص امان از ساعتی که پیش داریم. ساعت از «آن» به معنای لحظه شروع می‌شود، تا در ساعت اصطلاحی، تا در ایام و ماه‌ها و قرون که تمام زمان‌های عالم را در نوردیده است. ﴿يَسْأَلُونَكَ عَنِ السَّاعَةِ﴾؛[3] ساعت، غایت اسمای الهی است.
اسم شریف «الله»، هم جمع و هم مبدأ و هم غایت است.
﴿سَلَامٌ هِيَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ﴾؛[4] سلام در «مطلع الفجر» و در «لیلة القدر» که بعد از ظهور رخ می‌دهد. ما اگر به «تأله» رسیدیم، به سنخیت بین اسم خودمان و اسم باری‌تعالی باید برسیم. تمام عبادات، قصد تقرب لازم دارد.
اگر علوم اسلامی در یک عنوان خلاصه شود، همه در واجب تقربی و تعبدی بحث می‌شود. همان «قربة الی الله» گفتن در نیت شمه‌ای از اسم «الله» است. «لا‌اله‌الا‌الله». تا نفی معبودهای دیگر باشد، اثبات معبود باطل نمی‌شود. انسان در سیر اسمای الهی باید به «الله» برسد که اسم جامع همه اسماء است.
ما یک اسم داریم و یک تعین و یک تعینِ تعین. ما ذات باری‌تعالی را فاعل بِالحُبّ و بِالعشق می‌دانیم. ما به او محتاج بودیم و او به ما مشتاق بود.«يا مَوْلايَ أَنْتَ الخالِقُ وَأَنا المَخْلُوقُ وَهَلْ يَرْحَمُ المَخْلُوقَ إِلاّ الخالِقُ».[5]
شمول «الله» نسبت به سایر اسماء، باعث شده که حاجات روان شود. برخی گفته‌اند: «این ذکر سنگین است». اگر مراد کارایی آن است، قبول است؛ وگرنه این اسم برای همه قابل توصیه است. هر اسمی را بخواهید بخوانید، باید از مجرای فیض اسم شریف «الله» وارد شوید. وقتی «یا الله» می‌گویید، این «یا الله» به همان حاجت تعین می‌یابد؛ هر نیازی که داشته باشید، اسم شریف «الله» به حسب همان حاجت تعین می‌یابد؛ مثلا کسی اعتدال مزاجش به هم خورده، وقتی می‌گوید «یا الله» یعنی «یا شافی».
آرام‌ترین و مطمئین ترین و در عین حال ثقیل ترین و مشکل ترین اسم، «یا الله» است.
به هر عددی هم بگویید، قابل قبول است؛ حالا یک مرتبه «یا الله»، سه مرتبه «یا الله»، هفت مرتبه «یا الله» و به تعبیر امام صادق (علیه‌السلام) و امام باقر (علیه‌السلام) که در روایتی آمده است: «عن مسعدة بن صدقة قال: حدثني جعفر قال: «اشتكى بعض ولد أبي فمر به فقال له: قل عشر مرات: يا الله يا الله يا الله، فإنه لم يقلها أحد من المؤمنين قط إلا قال له الرب تبارك وتعالى: لبيك عبدي ، سل حاجتك»؛[6] کسی که 10 مرتبه «یا الله» بگوید، به او خطاب شود: لبیک بنده‌ی من! حاجتت را بخواه، تا اجابت کنم. بزرگترین نیاز انسان، برطرف شدن حاجاتش می باشد.
یکی از مهمترین حاجاتش، مغفرت است. مغفرت، یعنی اینکه شما به یک حالتی برسید که خدای متعال شما را شایسته‌ی پوشش‌های رحمتش قرار دهد. انسان تا خودش در پوشش گناهان دیگران قرار نگیرد، در مغفرت الهی قرار نمی گیرد.
مثل یک پدر و مادری که اشتباه بچه را می‌بیند، ولی تغافل می‌کند و خودش را به بی‌خبری می‌زند. این غفران بین انسان و غیر او در این است که انسان از خود بگذرد، تا خدا از او بگذرد.
کسی محضر امام صادق (علیه‌السلام) آمد. حضرت به ایشان فرمود: «از اسامی قیامت، عالم رَحَموت است»؛ یعنی موقفی هست که همه‌اش تجلی رحمت الهی است و هیچ چیز جز رحمت نیست. رحمت خدا بر همه‌ی غضب‌هایش احاطه دارد. هر کس وارد آن عالم شود، مورد استغفار و بخشش حضرت حق قرار می‌گیرد. از شرط ورود به عالم رَحَموت سؤال کردند، امام صادق (علیه‌السلام) فرمودند: «شرط ورود به عالم رحموت در قیامت، فرع بر رحمت در دنیا است»؛ یعنی یک عده در آنجا وارد می شوند و صدای إرحَم إرحَمِ (رحم کن) آن‌ها که خطاب به خداوند و فرشتگان است، بلند است، اما جوابی داده نمی‌شود؛ چرا که به آن‌ها گفته می‌شود که شما این رحمت را در دنیا نگذرانده‌اید؛ قال رسول الله (صلّى‌الله‌عليه‌وآله): «من لا يرحم الناس لا يرحمه الله»؛[7] هر کس بر مردم رحم نکند، خداوند بر او رحم نخواهد کرد.
اسم شریف «الله»، نسبت به هر نیازی از نیازها و هر فردی از افراد و در هر خصوصیت که هست، انسان را کمک می‌کند؛ در مریضی یا شافی می‌شود. ما اسم شریف «الله» را روان‌ترین اسم می‌دانیم. 66 مرتبه «یا الله» و صلوات بر محمد و آل محمد را گفتیم. خیلی‌ها پیام دادند که خیلی جواب گرفتند. مثل داروی شفابخش عمومی‌ای است که یک طبیب برای بیماری‌های مختلف استفاده می‌کند. اسم شریف «الله»، شفای همه اسماء‌است. حضرت امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) در دعای کمیل به خداوند عرض می‌کنند: «يا مَنِ اسمُهُ دواءٌ و ذِكرُهُ شِفاءٌ»؛[8] اینجا تجلی می‌یابد.
هر وقت حاجتی داشتید، «یا الله» بگویید؛ یا 66 مرتبه به عدد اسم شریف «الله» یا 19 مرتبه به اسم شریف «بسم الله الرّحمن الرّحیم» یا 1001 مرتبه به اسم جامع اسماء الهی یا به عدد حروف «بسم الله الرّحمن الرّحیم».
در هنگام حاجت یا مشکلی که داشتید: به عدد اسم شریفتان بنگرید و «یا الله» بگویید و قبل و بعد آن هم 14 صلوات بر محمد و آل محمد بفرستید؛ و اگر قبل و بعد این هم 66 متربه ذکر شریف «یا الله» را به عدد اسم شریف «الله» داشته باشید، بین اولیاء الهی مجرب است که جواب می دهد.
در مشکل اقتصادی، ذکر «یا غنی» و «یا مُقنی» را بگویید.
اسم شریف «الله» هر کلمه و حرفی را بگیرید مبدأ اسمی از اسمای الهی است. اسم شریف «الله»، الف و دو لام و هاء است. چهار حرف دارد؛ علاوه بر آن در تشدید «الله» وقتی بخواهیم به عدد ابجد حساب نماییم، لام را باید دو بار حساب کرد. الف اولین رمز حروف مقطعه قرآن است. ﴿الم﴾[9] ﴿الر﴾[10] . از امام صادق (علیه السلام) سؤال کردند: معنای الف و لام و میم چیست؟ _ که اینها رابط و رمز های بین خدا و انسان است؛ و این رابطه بین انسان و خدا با توجه به اسماء و شرح اسماء، اسماء است_ حضرت در پاسخ این سؤال فرمودند: 1- در عبارت الم؛ الف: فهو الله تبارک و تعالی/ لام: فهو اللّطیف/ میم: فهو المالک و هو الملک و هو المجید 2- در عبارت الر؛ الف: فهو الله تبارک و تعالی/ لام: فهو اللّطیف/ راء: فهو الرّحمن و الرّحیم و الرّئوف.[11]
نیست بر لوح دلم جز الف قامت یار چه کنم حرف دگر یاد نداد استادم[12]
آن حرفی که استاد یاد داده است، حرف الف است و الف، رمز اسم شریف «الله» است و «الله»، یعنی به او پناهنده شو. عبادتش نما، آرامش آور است. این چهار حرف اسم شریف «الله» را هر یک بگیرید، اسمی از اسمای الهی می‌شود. اگر الف اولی در «الله» حذف شود، می‌شود: ﴿لِلَّهِ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ﴾،[13] اگر لام اول حذف شود، می‌شود: ﴿لَهُ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ﴾[14] و اگر لام دوم حذف شود، می‌شود: ﴿الله لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ﴾.[15]
قریب 2700 کلمه‌ی جلاله در قرآن است. آغازین آن، آیه‌ی «بسم الله الرّحمن الرّحیم» است آخرین «الله» در قرآن در سوره‌ی توحید است؛ ﴿اللَّهُ الصَّمَدُ﴾؛[16] و باسناده الى الربيع بن مسلم قال:«سمعت أبا الحسن عليه السلام و سئل عن الصمد فقال: الصمد الذي لا جوف له»؛[17] از حضرت امام حسین (علیه‌الصلوة‌والسلام) سؤال می‌نمایند: «ما معنی الصمد»؟ امام حسین (علیه الصلوة و السلام) فرمودند: «الصمد الذی لا جوف له ...»؛[18] ما نسبت به باری‌تعالی هر موجودی و هر مرحله‌ای را بسنجیم، او خالی از آن موجود نیست. خطبه‌های اول نهج البلاغه در شرح این جهت است. اینکه هر موجودی را نشانه بگذارید، علامت‌گذاری نمایید، آن موجود، نشانه‌ی باری‌تعالی است. «الطرق الی الله بعدد انفاس الخلائق»؛[19] هر کسی در نظام وجود، خودش رابط بین خود و خدای متعال است.
حتی آقا رسول الله محمد بن عبد الله (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) فرمودند: «علیکم بدین العجائز»؛[20] _کلمه عجائز جمع عجوزه است، به معنای پیر زن های از کار افتاده_ از حضرت سؤال کردند: مراد از این عبارت شما چیست؟ حضرت فرمودند: یک پیرزن الان در آن جا مشغول نخ ریسی است؛ بروید از او سؤال نمایید و دین‌تان را از او بگیرید؛ آمدند از پیرزن سؤال کردند: ای پیرزن آیا تو به خدا رسیده‌ای؟ پیرزن جواب داد: چگونه به خدا نرسم! این چرخ نخ‌ریسی من تا دستم را می گذارم، می چرخد و تا دستم را برمی‌دارم، گردونه‌اش نمی‌چرخد. ﴿لَهُ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ﴾.[21] ﴿كُلٌّ فِي فَلَكٍ يَسْبَحُونَ﴾.[22]
شبی محضر حضرت استاد علامه حسن‌زاده (قدس‌الله‌نفسه‌الزکیه) مشرف شدم. دیدم ایشان نوشته‌ای در دست دارند و قبل چاپ آن نوشته‌ها به بنده محبت می کردند و این نوشته‌ها را به بنده می‌دادند تا از آن ها کپی بگیرم. به بنده فرمودند: «دارم دائرة المعارفی تدوین می‌نمایم و از بنده خواستند که این آیه‌ی ﴿كُلٌّ فِي فَلَكٍ يَسْبَحُونَ﴾[23] را یک مقاله بدهم و آن مقاله الان چاپ شده است». در ادامه فرمودند: «تمام نظام در گردش هستی است. هنر انسان این است که با این گردشِ «کل فی فلک یسبحون» بگردد و بگردد». بعد فرمودند: «آقا جان من! لفظ «کل فی فلک» هم از هر دو طرف خوانده می‌شود و از این می‌فهمیم که نقطه‌ی آغازین، نقطه‌ی پایان است و نقطه‌ی پایان، نقطه‌ی آغاز است».
مرکز و مبدأ اسماء، «من الله الی الله» است؛ و این ﴿إِنَّا لِلّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعونَ﴾،[24] یعنی استرجاع، یعنی بازگردیم به همان راهی که آمده‌ایم.
اسم شریف «الله»، جامع ترین اسماء است؛ هم مبدأ است؛ هم جمع است؛ هم غایت است و هم بقیه‌ی اسماء به او برمی‌گردند. 1001 اسم باری تعالی، مهمان اسم شریف «الله جلّ و علی» است؛ کسی بخواهد بالا بیاید، به این اسم «الله» می‌شود.
وقتی که «یا الله» می‌گویید، التفات داشته باشید. برای تمرین توحید فعلی، بالاترین ذکر، «یا الله» است. توحید فعلی، یعنی می‌دانیم قدرت خدا بالاترین‌ها است؛ ولی شیطان وسوسه می‌کند.